به گزارش سفر نیوز، مسئول حوزه پژوهش و مطالعات اداره‌کل میراث‌فرهنگی خراسان جنوبی گفت: «فصل اول کاوش لایه‌نگاری در ارگ تون شهر فردوس با هدف شناخت توالی فرهنگی آن با کاوش در دو گمانه 10 در 10 متری در شمال و جنوب آن با اعتبارات اداره کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان خراسان جنوبی به‌پایان رسید.»
سید احمد برآبادی مسئول پژوهش این اداره کل، امروز شنبه 23 تیر با اعلام این خبر افزود: «این کاوش با مجوز پژوهشکده باستان شناسی و پژوهشگاه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و همکاری گروه باستان شناسی دانشگاه تهران و به سرپرستی محمد اسماعیل اسماعیلی انجام و در آن آثاری از دوران تاریخی (سلوکی و ساسانی) و دوران اسلامی به دست آمد.»
او ادامه داد: «مطالعات اولیه انجام‌شده در این کاوش به شناسایی دو دوره فرهنگی تاریخی و اسلامی شامل آثار معماری (کف استقراری و کوره/تنور) و یافته‌های ارزشمندی از گونه‌های سفالین دوره ساسانی و قرون اولیه اسلامی منجر شد. سفال های اسلامی بدست آمده شامل؛ سفال با لعاب تک رنگ، سفال های گونه نیشابور به ویژه گونه کتیبه دار آن، سفال با لعاب ارغوانی که برخی باستان شناسان آن را گونه ی بامیان نام نهاده اند . سفال های منقوش و سفال با تزیین قالبی نوع سلجوقی و به میزان کمتری سفال دوره ایلخانی، تیموری و صفوی است.»
مسئول حوزه پژوهش و مطالعات اداره کل خراسان جنوبی گفت: «با توجه به از بین رفتن سطح اصلی ارگ در طی توسعه شهری به ویژه بعد از زلزله، آثار برجا از نهشته های قرون میانی بدست نیامد اما نتایج بررسی سطحی انجام شده، نشان از استفاده از ارگ حداقل تا پایان دوره صفوی و به احتمالی قاجار دارد. امری که در متون نوشتاری به آن به صورت کامل اشاره شده است.»
او افزود: «به دست آمدن آثار سفالین مربوط به دوره ساسانی در این کاوش و نیز تک یافتهی سلوکی بدست آمده را می توان نشان از وجود استقراری قدیمی تر از دوران اسلامی در شهر تاریخی تون دانست که نتایج تکمیلی آن پس از اتمام مطالعات به صورت مقاله و کتاب در اختیار محققان قرار خواهد گرفت.»
برآبادی بیان داشت: «در پایان کاوش، برای حفاظت از آثار معماری کشف شده، با هماهنگی باستان شناسان کاوشگر و کارشناسان مرمت و احیاء پایگاه شهر تاریخی تون، پوشش کاهگل اجرا شد.»
بنا به گفته سرپرست هیأت کاوش، به دست آمدن قطعاتی از ظروف شیشهای و سنگی و سربارههای صنعتی به ویژه کوره سفالی شناشایی شده در حاشیه شهر تاریخی تون، نشان از مرکزیت این شهر در تولیدات صنعتی منطقه جنوب خراسان دارد که تکمیل شدن مطالعات باستان شناسی در آن ضروری است.
شرق ایران، به ویژه خراسان جنوبی منطقه فرهنگی کمتر شناخته شده اما مهم در باستان شناسی کشور است و تداوم مطالعات باستان شناسی اقدامی ضروری در شناخت فرهنگ بومی منطقه است. گفتنی است شهر تون که در دوره پهلوی اول به فردوس تغییر نام داده است، از جمله شهرهای مهم صدر اسلامی و به احتمالی دوران تاریخی است که در متون نوشتاری به آن توجه ویژه ای شده است و بسیاری از اندیشمندان از جمله ناصرخسرو از این شهر بازدید داشته‌اند.
احتمالا اولین بار نام شهر در کتاب اشکال العالم آورده شده است و مقدسی اولین اشاره مستقیم به این شهر کرده و از دژ، مسجد جامع و کاریز آن یاد کرده است. تون نخستین شهر پس از عبور از کرمان و یزد و اصفهان به جنوب خراسان و شاهراه موسوم به ابریشم و راه خراسان بزرگ است که جنوب و فلات مرکزی ایران تنها از طریق آن است که به سبزوار، نیشابور، گناباد، مشهد و سایر شهرهای ماوراء النهر و افغانستان و در ادامه آسیای میانه و کشور چین متصل می گردد. این منطقه که جزو ولایت قهستان بوده است در واقع یکی از سه حاکم نشین مهم جنوب خراسان در کنار قاین و طبس است، از این رو، اشارات فراوانی در نوشته های صدر اسلام به تون شده است.