به گزارش سفر نیوز ، سرپرست هیئت فصل اول کاوش شهر تاریخی اوجان در آذربایجان شرقی گفت: «تلاش هیئت باستان‌شناسی دانشگاه تهران در این کاوش بر پاک‌سازی و آزادسازی بخشی از معماری قلعه بزرگ و ارگ حکومتی اوجان متمرکز بود.»
رحیم ولایتی سرپرست هیئت فصل اول کاوش شهر تاریخی اوجان امروز چهارشنبه 10 آبان 96 با اعلام این خبر افزود: «پس از این مرحله هیئت باستان‌شناسی مایل است با پاک‌سازی داخل محوطه نسبت به مرمت معماری قلعه و ارگ حکومتی اقدام کرده و سپس از این مکان به عنوان موزه پَژوهشی شهر تاریخی اوجان برای حفظ و حمایت از مواریث فرهنگی استفاده کند.»
او در ادامه به شناسایی و معرفی شهر تاریخی و ایلخانی اوجان در سال 1392 و بررسی‌های باستان‌شناسی میدانی اشاره کرد و گفت: «در سال گذشته (1395) طرحی برای تعیین عرصه و حریم شهر باستانی اوجان از طرف دانشگاه تهران به پژوهشکده باستان‌شناسی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری ارائه شد که پس از انجام طرح، فصل اول کاوش قلعه و ارگ حکومتی شهر اوجان به تصویب شورای پژوهشی پژوهشکده باستان‌شناسی رسید.»
او در ادامه از صدور مجوز کاوش قلعه و ارگ حکومتی شهر اوجان توسط ریاست پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری در سال 1396 خبر داد.
آزادسازی بخشی از قلعه
به گفته او، بر اساس مجوز صادره کاوش در شمال شرق این قلعه بزرگ با دو ترانشه ده متری شروع و دیوار بخشی از قلعه و برج و باروی شمال شرقی قلعه از خاک و رسوبات آزادسازی شد.
این عضو هیئت‌علمی گروه باستان‌شناسی دانشگاه تهران در ادامه افزود: «دیوارهای جانبی قلعه نیز به‌ارتفاع حدود 4 متر نمایان و پاک‌سازی شد.»
ولایتی گفت: «در حال حاضر 2 ترانشه ده متری دیگر در امتداد شمالی دو ترانشه قبلی باز شده که به مشخص شدن معماری این قلعه کمک شایانی می‌کند.»
او با بیان این نکته که در این فصل با 5 ترانشه 10×10 بخشی از دیوار اطراف قلعه بزرگ اوجان از بیرون پاک‌سازی و بیرون آورده شد، گفت: «در پایان کاوش نیز حفاظت ضروری مانند پر کردن پای دیوار بیرون آمده، پاک‌سازی دیوار برای جلوگیری از نفوذ آب باران به دیوارها انجام و برای حفاظت اساسی به پژوهشکده باستان‌شناسی واگذار شد تا با کمک پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار فرهنگی‌تاریخی اقدام لازم انجام شود.»
او در ادامه به کشف نمونه سفال‌ها، سکه و آثار فرهنگی سطحی در بررسی باستان‌شناسی سال 1392 اشاره کرد.
کشف ساختار های سنگی و خشتی و کاشی
ولایتی از آثار منقول و غیر منقول که از کاوش و بررسی‌های باستان‌شناختی این شهر به دست آمده به ساختارهای سنگی و خشتی و کاشی‌های متعددی اشاره کرد که احتمالا متصل به بناها بوده‌اند.
به گفته این باستان‌شناس، این کاشی‌ها به صورت آجر کاشی و کاشی معرق هستند که به وفور نمونه‌های آنها در سطح محوطه قابل مشاهده است.
او افزود: «بقایای سطحی محوطه نشان می‌دهد که احتمالا محل کوشک یا کاخ در جنوب غربی ارگ (طبق نقاشی چلبی در شمال غرب ارگ است) و به فاصله تقریبی 100 متری آن و داخل حصار بوده است.»
ولایتی اظهار کرد: «به‌نظر می‌رسد محل شارستان و ربض خارج از محدوده مورد شناسایی قرار داشته و فعالیت‌های کشاورزی و تسطیح اراضی موجب تخریب این بخش شده است.»
او افزود: «حتی محل کنونی روستای اشرف‌آباد نیز می‌تواند یکی از پیش فرض‌های مکان احتمالی شارستان و ربض باشد و احتمال می‌رود هنگام ساخت جاده دسترسی روستا، قسمتی از محدوده ربض از بین رفته باشد.»
تأسیس شهر اوجانِ به وسیله سلجوقیان
ولایتی در ادامه به تأسیس شهر اوجانِ به وسیله سلجوقیان اشاره کرد و گفت: «این شهر در دوره ایلخانان بازسازی و گسترش پیدا کرد.»
به گفته این باستان‌شناس، این شهر در نزدیکی محل فعلی شهرستان بستان‌آباد در استان آذربایجان شرقی، بر سر راه جاده بین‌المللی ابریشم، جاده تهران (ری قدیم) به تبریز، جاده تبریز- اردبیل و مسیر ترانزیتی ترکیه (آناتولی قدیم) و اروپا قرار دارد و از زمان‌های قدیم محل اقامت و گذرِ بسیاری از کاروان‌ها و بازرگانان ایرانی، چینی، رومی و تُرک بوده است.
او با اشاره به این که این شهر از سمت شرق نزدیک‌ترین محل اقامت مسافران و بازرگانان، قبل از رسیدن به شهر تبریز محسوب می‌شده است، گفت: «در دوره ایلخانی به‌دلیل موقعیت خاص و استراتژیک آن و همچنین به‌لحاظ دارا بودن مراتع و باغات سرسبز در دامنه کوه سهند و علاقه خاص ایلخانان به شهرهایی با موقعیتِ استراتژیک و تجاری، مورد توجه ایلخانان مغول و به ویژه غازان‌خان قرار گرفت.»
او در ادامه افزود: «در آن دوران یک ابواب‌البّر و ارگ در هسته مرکزی شهر ساخته و وقف خاندان ایلخانیِ ایران شد.»
ولایتی گفت: «آن‌چه از منابع تاریخی بر می‌آید نشانگر موجودیت این شهر در حوالی بستان آبادِ فعلی است که در دوره ایلخانی رونق می‌یابد، اما موجودیت آن به‌عنوان یک شهر به دوره‌های قبل از ایلخانی بر می‌گردد، چرا که در منابع قرن 5 و 4 هجری مصادف با دوره حکومت سلجوقیان از این شهر سخن به میان آمده است و مطالعات علم باستان‌شناختی نیز بر صحت این موضوع تأکید دارند.»
او در ادامه از گسترش اولیه این شهر در سده‌های 7 و 8 هجری خبر داد و اوج شکوفایی شهر را متعلق به اواسط دوره ایلخانی دانست.
به گفته این باستان‌شناس، این شهر در دوره‌های بعدی به‌خصوص تیموری، قره قویونلو و آق قویونلو و تا صفوی رونق و اهمیت خود را حفظ کرد و از دوره قاجار به تدریج از اهمیت آن کاسته شده و مسیر انحطاط و زوال را در پیش گرفت.
نقاشی‌هایی از شهر تاریخی اوجان
او یکی از منابع اثبات مکان‌یابی شهر اوجان را نقاشی‌های کتاب «بیان منازل مطراقچی» اعلام کرد و گفت: «در این کتاب آمده است که سلطان سلیمان عثمانی در فاصله سال‌های ۱۵۳۶–۱۵۳۳ هجری شمسی، به بخش غربی ایران (آذربایجان و عراق عجم) و عراق لشکرکشی کرد و از طریق خوی، تبریز، زنجان، سلطانیه، همدان، و قصر شیرین تا بغداد پیش رفت.»
ولایتی افزود: «سلطان سلیمان عثمانی از راه شهرهای زور، بانه، بوکان، مراغه و سعیدآباد به تبریز بازگشت و در تعقیب شاه طهماسب صفوی بار دیگر تا نزدیکی همدان کشانده شد و سرانجام از طریق تبریز خاک ایران را ترک کرد.»
تاریخ مصور لشکرکشی عثمانی‌ها به ایران
به گفته این باستان‌شناس، نصوح افندی (مطراقچی)، از همراهان سلطان در این سفر، ضمن ارائه گزارشی از این لشکرکشی اغلب منزل‌های مسیر حرکت اردوی عثمانی از جمله شهر تاریخی – وایلخانی اوجان را به تصویر کشید.
او افزود: «نقاشی‌های مطراقچی نوعی تاریخ مصور لشکرکشی سلطان سلیمان به آذربایجان و از آنجا تا بغداد است.»
ولایتی اظهار کرد: «در این تصاویر، راه‌ها، منزل‌ها، رودها، نهرها، کوه‌ها، گردنه‌ها، دشت‌ها، پوشش گیاهی و حیوانی منطقه از بیشه و باغچه‌ها تا تک درخت‌ها و دنیای جشن و آبادی‌ها (شهرها، قصبه‌ها و روستاها) کاروانسراها، دژها، پل‌ها و عوارض طبیعی به تصویر کشیده شده است.»
او این تصاویر را پرمعلومات‌تر و تمام‌نماتر از نقشه‌های توپوگرافی دانست و افزود: «این نکته که این تصاویر به چه میزان بازتاب واقعیت هستند آسان نیست.»