به گزارش سفر نیوز،برنامه پژوهش‌های دوران سنگ ایران و توبینگن در قالب چهارمین فصل کاوش در غار بوف به منظور دست‌یابی به تصویری روشن از ساختار معیشتی و فرهنگی نخستین انسان‌های مدرن در درون فلات ایران در حال انجام است.
محسن زیدی سرپرست ایرانی هیئت کاوش امروز یکشنبه 30 مهر 96 با اعلام این خبر گفت: «پس از انجام سه فصل بررسی‌های پارینه سنگی و بازدید مکان‌های پارینه سنگی در نقاط گوناگون کشور در سال‌های 1382 تا 1384 برنامه پژوهش‌های دوران سنگ ایران و توبینگن در سال 1385 به انجام کاوش در غار بوف یکی از غارهای مهم شهرستان رستم در استان فارس اختصاص یافت.»
به گفته این باستان‌شناس، هدف اصلی انجام این کاوش مطالعه دوره گذار از پارینه سنگی میانی به جدید، بررسی شباهت‌ها و تفاوت‌های پارینه سنگی جدید زاگرس جنوبی و دیگر بخش‌های کشور خصوصاً غرب زاگرس میانی و مطالعه فرهنگ و رفتار انسان در آغاز پارینه سنگی جدید بود.
او افزود: «در فصل اول کاوش، دو ترانشه در بخش‌های دهانه و دیواره انتهایی غار در راستای یکدیگر ایجاد و در فصل دوم با ادامه کاوش در این دو بخش، بخش میانی میان این دو ترانشه نیز کاوش شد که در نهایت مساحت 18 مترمربع را در بر می‌گرفت.»
دست‌افزارهای سنگی چند میلیمتری
این باستان‌شناس اظهار کرد: «با استفاده از دقیق‌ترین روش‌ها در انجام این کاوش تلاش شد تا تمام داده‌های باستانی گردآوری شود که در نتیجه علاوه بر دست‌افزارهای سنگی که ابعاد آنها گاهی تنها چند میلیمتر بود، بقایای گیاهی، جانوری و تعداد محدودی اشیای کوچک مانند صدف نیز به دست آمد.»
او با بیان اینکه این داده‌ها از 4 لایه اصلی به دست آمد تصریح کرد: «لایه 1 که سطح مکان کاوش را در برمی‌گرفت و همین‌طور لایه 2 که بلافاصله پس از این لایه آمده است، عمدتاً دست‌افزارهای سنگی به همراه میزان محدودی سفال متعلق به دوره‌های متاخر را به دست داده است.»
زیدی با بیان اینکه در لایه 3 سفالی دیده نشد و تنها دست‌افزار سنگی و بقایای گیاهی و جانوری پارینه سنگی به دست آمد افزود: «بیشترین میزان داده‌ها نیز از همین لایه به دست آمده‌اند و در لایه 4 به نحو قابل توجهی از میزان یافته‌ها کاسته می‌شود.»
به گفته او، در دو فصل اول کاوش، این لایه تنها در بخش انتهایی غار نمود یافت و در بخش کوچکی نیز به سنگ بستر رسید و در بخش جلویی غار و در دهانه آن تنها نیمی از لایه 3 کاوش شد.
صنعت رستمی
او با اشاره به این نکته که نتایج حاصل از این کاوش‌ها، حاکی از وجود صنعتی متفاوت در فناوری دست افزارسنگی در این منطقه داشت افزود: «این صنعت که بر پایه تمرکز بر ساخت ریزتیغه بوده بر اساس منطقه‌ای که غاربوف در آن واقع شده، صنعت رستمی نامیده شد.»
سرپرست هیئت کاوش با بیان اینکه تعداد 13 نمونه تاریخ‌نگاری به روش کربن 14 از این غار مورد مطالعه قرار گرفت اظهار داشت: «براساس تاریخ‌نگاری‌های انجام‌شده، قدمت این محوطه بین 35 تا 41هزار سال تقویمی است.»
او تصریح کرد: «در نتیجه صنعت رستمی در آغاز ظهور پارینه‌سنگی جدید بوده و یکی از نوآورترین صنایع سنگی و فرهنگ پارینه سنگی جدید در کشور و یکی از قدیمی‌ترین آن در این دوره است، این در حالی است که کاوش در این غار به اتمام نرسید و سنگ بستر غار جز در بخش کوچکی در انتهای غار، در بخش‌های دیگر مشاهده نشد.»
زیدی در ادامه اظهار کرد: «بر اساس لایه‌نگاری و تخمین ضخامت لایه‌ها هنوز چندین متر رسوبات پارینه سنگی در بخش دهانه غار موجود است که اهمیت زیادی در شناسایی و مطالعه لایه گذار از پارینه سنگی میانی به جدید دارد به همین دلیل در ادامه کاوش در فصل سوم تمرکز بر بخش جلویی غار گذاشته شد تا بتوان به ماهیت نهشته‌های قدیم‌تر پی برد.»
نشانه استقرار دوران پارینه سنگی میانی
به گفته این باستان‌شناس، در فصل سوم، گروه کاوش موفق شد به بخشی از رسوبات عمیق تر محوطه دست یابد که احتمالاً نشان از وجود استقرار دوران پارینه سنگی میانی دارد.
زیدی افزود: «کار کاوش هنوز به‌پایان نرسیده و سنگ بستر در عمیق‌ترین بخش کاوش‌شده در بخش جلویی غار نیز هنوز نمایان نشده است و نهشته‌های فرهنگی همچنان ادامه دارند.»
او اظهار کرد: «بر اساس داده‌های به‌دست‌آمده از کاوش، تاریخ‌نگاری و روش کاوش، این غار در زمره یکی از مهم‌ترین منابع برای ارائه داده‌های باستانی مربوط به گذار از دوران پارینه سنگی میانی به جدید و همچنین آغاز دوره پارینه سنگی جدید در کشور بوده که در نتیجه بر اساس آن بازسازی چهره فرهنگی انسان در این دوره میسر شده است.»
او گفت: «در ادامه فصل سوم، کار کاوش در فصل چهارم نیز تنها در بخش جلویی غار و در محدوده‌ای به ابعاد 6 مترمربع در حال انجام است که تاکنون تنها در یک متر مربع آن به نهشته‌های قدیمی‌تر مربوط به دوران پارینه سنگی میانی دست یافته‌ایم.»
نهشته‌های باستانی و عمق‌های متفاوت
این باستان‌شناس با اشاره به این نکته که طی سه فصل کاوش در غار بوف مشخص شد نهشته‌های باستانی دارای عمق‌های متفاوتی هستند تصریح کرد: «به این ترتیب که سنگ بستر غار به‌سمت دهانه دارای شیب بیشتری است.»
او افزود: «از آنجایی که در انتهای غار و نزدیک به دیواره ، سنگ بستر هرچند در نقطه کوچکی نمایان شده، بر اساس محاسبه میزان شیب، هنوز مقدار قابل توجهی رسوب در بخش جلویی غار برای کاوش وجود دارد.»
او گفت «:در این بخش است که موفق به یافتن لایه گذار از پارینه سنگی میانی به جدید شدیم و به همین خاطر، فصل چهارم کاوش نیز در این قسمت متمرکز شد.»
تاریخ‌نگاری
زیدی اظهار کرد: «تمام نمونه‌های زغالی و گیاهی به‌دست‌آمده از کاوش برای انجام تاریخ‌نگاری کربن 14 به دقت از میان لایه‌های گوناگون کاوش انتخاب شدند تا توالی زمانی لایه‌ها را پوشش داده و روند تغییر و تحول معیشتی ساکنان غاربوف مورد مطالعه قرار گیرد.»
او با بیان اینکه نمونه‌ها برای تاریخ‌نگاری به آزمایشگاه سن سنجی دانشگاه کیل در آلمان و آکسفورد در انگلستان فرستاده شد افزود: «از میان نمونه‌های تاریخ‌نگاری‌شده، سه نمونه از بخش کاوش‌شده انتهایی غار، تاریخی مربوط به مراحل آغازین پارینه سنگی جدید را نشان می‌دهند.»
این باستان‌شناس، سن به‌دست‌آمده از آنها را بین 35هزار تا 41هزار سال پیش اعلام کرد و اظهار کرد: «این تاریخ‌ها نشان می‌دهد که غار بوف دربردارنده یکی از قدیمی‌ترین فرهنگ‌های پارینه سنگی جدید در کوهستان زاگرس و ایران است.»
یافته‌های به‌دست‌آمده از کاوش
زیدی دست‌افزار سنگی را بیشترین تعداد یافته‌های ثبت شده در محوطه دانست و تصریح کرد: «مقادیر زیادی بقایای استخوان جانوری و بقایای گیاهی نیز در طی شناورسازی رسوبات حاصل از کاوش به‌دست آمده است.»
او با اشاره به این نکته که در کنار دست‌افزارهای سنگی بقایای استخوانی بخش مهمی از یافته‌های باستانی غار بوف را تشکیل می‌دهند گفت: «مطالعات بقایای جانوری در غار بوف هنوز به‌اتمام نرسیده و تنها بخش کوچکی از آن به صورت نمونه مطالعه شده است.»
او افزود: «نتایج حاصل از این مطالعات به بازسازی سیستم معیشتی ساکنان غار بوف کمک فراوانی می‌کند، و از نظر ثبت تغییرات آب و هوایی در اواخر دوره پلیستوسن در منطقه دشت رستم نیز اطلاعات مفیدی را به دست خواهد داد.»
زیدی تصریح کرد: «نتایج این مطالعات نشان می‌دهد بیشتر آنها متعلق به جانوران سم‌دار، خوک و پرندگان است و در میان سم‌داران غزال، بز و گوسفند بیشترین تعداد را به خود اختصاص داده‌اند.»
او گفت: «روش شناورسازی و سرند آبی نهشته‌های باستانی به‌دست‌آمده از غاربوف بقایای گیاهی بسیار خوبی را به دست داده است، ازاین‌رو مطالعه آنها در زمینه بازسازی اقلیم، سیستم معیشتی و کوچ‌نشینی و محیط زیست ساکنان غاربوف دارای اهمیت بسیاری است.»
برنامه‌های آینده
این باستان‌شناس گفت: «از آنجایی که کاوش در غار بوف در طی سه فصل تنها در بخش کوچکی به سنگ بستر رسیده است و میزان زیادی از نهشته‌های باستانی پلیستوسن به ویژه نهشته‌های زیرین غار که برای اولین بار در فصل سوم نمایان شده، هنوز کاوش نشده‌اند، این غار نیازمند ادامه کاوش است تا بتوان به یکی از پرسش‌های اساسی دوره پارینه سنگی جدید در ایران و جهان پاسخ داد که این پرسش روند تغییر از پارینه سنگی میانی به جدید را مورد بحث قرار می‌دهد.»
او افزود: «یکی از اهداف اولیه و مهم گروه پژوهش‌های دوران سنگ ایران و توبینگن یافتن دوره گذار از پارینه سنگی میانی به جدید است که کاوش در غار بوف و یافته‌های ارزشمند آن به ویژه در فصل سوم توانمندی بالای آن برای رسیدن به این هدف را آشکار ساخت.»
به گفته او، با توجه به مکان واقع شدن این غار در جنوب زاگرس و جنوب کشور و شمال خلیج فارس، این غار در معرض مهم‌ترین تحولات تاریخ بشر یعنی خروج انسان مدرن از آفریقا در دوره پلیستوسن فوقانی است.
زیدی با بیان اینکه با تاریخ نگاری‌های حاصل از این غار قدمت آن به عنوان یکی از قدیمی‌ترین مکان‌های پارینه سنگی جدید کشور اثبات شد اظهار کرد: «در نتیجه با توجه به حجم رسوبات برجای مانده و توجه به این نکته که تنها بخش کوچکی از غار بوف کاوش شده است.»
او در پایان اظهار امیدواری کرد که با ادامه کاوش در غار بوف تا رسیدن به سنگ بستر بتوان به این اهداف مهم برنامه دست یافت و به تصویری روشن از سیستم معیشتی و فرهنگی نخستین انسان‌های مدرن در درون فلات ایران دست یابیم.
چهارمین فصل کاوش در غار بوف استان فارس شهرستان رستم با مجوز ریاست پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، به سرپرستی محسن زیدی و پروفسور نیکلاس کُنارد از موسسه پیش از تاریخ و بوم‌شناسی کواترنر و مرکز پژوهش‌های تحول انسان و دیرین اقلیم زنکنبرگ در دانشگاه توبینگن آلمان در حال انجام است.