نقشه محدوده عرصه، حریم و ضوابط حفاظتی و معماری مجموعه حرم مطهر امام رضا(ع) ابلاغ شد
به‌گزارش سفرنیوز، رئیس سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، در نامه‌ای مورخ 9 مرداد 96 نقشه محدوده، عرصه، حریم و ضوابط حفاظتی و معماری مربوط به مجموعه حرم مطهر امام رضا(ع) و آثار تاریخی پیرامون را به استاندار خراسان‌رضوی ابلاغ کرد.
در نامه زهرا احمدی‌پور، معاون رئیس‌جمهوری و رئیس سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، خطاب به علیرضا رشیدیان، استاندار خراسان‌رضوی، آمده است:
«در اجرای بند 12 از ماده 3 ”قانون اساسنامه سازمان میراث‌فرهنگی کشور“ و مواد مربوطه از ”قانون راجع به حفظ آثار ملی“ مصوب سال 1309 و نظام‌نامه اجرایی قانون اخیرالذکر، نقشه محدوده عرصه، حریم و ضوابط حفاظتی و معماری مربوط به به آثار ملی فرهنگی‌تاریخی "مجموعه حرم مطهر امام رضا و آثار تاریخی پیرامون" واقع در شهر مشهد مقدس که به‌شرح ذیل در فهرست آثار ملی ایران به‌ثبت رسیده است ابلاغ می‌شود.
محدوده حریم اثر مذکور تحت حفاظت و نظارت این سازمان است و هر گونه دخل و تصرف در محدوده حریم و تخلف از ضوابط حفاظتی مقرر، برابر مواد 558 لغایت 569 از کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی، ”تعزیرات و مجازات‌های بازدارنده“، جرم محسوب می‌شود و مرتکب مشمول مجازات‌های قانونی خواهد شد.
خواهشمند است دستور فرمایید مراتب جهت اطلاع و اجرا به مقامات و مسئولین ذی‌ربط در استان ابلاغ شود و از نتیجه این سازمان را مطلع نمایند.
1. مجموعه حرم مطهر امام رضا شماره‌ثبت 140، تاریخ 1310/10/15
2. آثار تاریخی پیرامون حرم مطهر رضوی»
ضوابط حریم حرم امام رضا(ع) تصویب شد
خبرگزاری ایسنا نیز در گزارشی که امروز منتشر کرده است به این موضوع پرداخته است که در ادامه می‌خوانید:
معاون میراث‌فرهنگی سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری از تصویب و ابلاغ ضوابط حریم حرم امام رضا(ع) خبر می‌دهد، ضوابطی که براساس آن از حریم و حریم منظری حرم امام رضا(ع) و بافت تاریخی مشهد در اطراف این حرم محافظت می‌کند تا شاید کمتر شاهد تخریب‌ها در بافت تاریخی مشهد باشیم.
بیش از دو سال از نخستین اعتراض‌ها برای تسریع روند تخریب بافت تاریخی مشهد و به‌دنبال آن قد گرفتن برج‌هایی که حریم منظری حرم امام رضا(ع) را مخدوش می‌کردند گذشته است، اتفاقی که به‌مرور، ثبت‌جهانی حرم را با مشکلات زیادی مواجه می‌کرد.
اما حالا محمدحسن طالبیان، معاون میراث‌فرهنگی سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، خبر از تصویب ضوابط حریم این مکان تاریخی و زیارتی می‌دهد، مصوبه‌ای که حتی به استانداری خراسان‌رضوی نیز ابلاغ شده است.
برخی کریدورهای منظری، حریمِ حرم را مخدوش کرده‌اند
طالبیان می‌گوید: «برای رویداد ”مشهد2017“ سه تکلیف برای سازمان میراث‌فرهنگی تعیین شده بود: آماده‌سازی و تهیه پرونده ثبت‌جهانی حرم مطهر امام رضا(ع) که نیازمند همکاری بیشتر با آستان‌قدس است، برگزاری نمایشگاهی از آثار دوره اسلامی برای ”مشهد2017“، و تهیه حریم و حریم منظری مجموعه امام رضا(ع) که در دستورکار قرار گرفت، و هر سه به‌موازات یکدیگر یا انجام شده‌اند یا در دستورکارند.»
او با بیان اینکه بارگذاری بسیار نامتوازنی در طول سال‌های گذشته در اطراف حرم امام رضا(ع) رخ داده است، بیان می‌کند: «برخی از کریدورهای منظری که به‌سمت حرم امام رضا(ع) هستند باعث مخدوش شدن حریم منظری شده‌اند و بخشی دیگر که در اطراف حرم وجود دارند باید براساس ضوابط مشخص‌شده حفظ شوند.»
طالبیان، با بیان اینکه این مصوبه به استاندار خراسان‌رضوی نیز ابلاغ شده، ادامه می‌دهد: «بر این اساس، وزارت راه و شهرسازی به‌عنوان مبنای این مصوبه و در طرح تفصیلی مرکز تاریخی و اطراف حرم امام رضا(ع) است، که انجام و ابلاغ شده است.»
معاون میراث‌فرهنگی سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری اضافه می‌کند: «از همان شروع، چندین ماه کار مطالعاتی در این زمینه انجام شد. سیر تحول تغییرات مطالعه شد و برای داشتن بهترین تصاویر و انتخاب مناسب‌ترین ضوابط برای ارتفاع و حفظ حریم حرم امام رضا(ع) نیز عکاسی‌هایی از منطقه انجام شد.»
طالبیان تأکید می‌کند: «دولت درخواست کرده بود تا این اتفاق به‌صورت رسمی انجام شود، چون برای ”مشهد2017“ اهمیت بسیار زیادی دارد.»
او با بیان اینکه این مصوبه روی نقشه متفاوت است، ادامه می‌دهد: «در برخی نقاط از بافت تاریخی، مناطقی هستند که کمترین یا بیشترین دربرگیری بافت تاریخی و حریم را دارند، بنابراین براساس عکس‌های مختلف تاریخی که از 1335 تا امروز وجود دارند حریم و حریم منظری مشخص شده. بنابراین همان امروز مبنای قانونی دارد.»
به‌گفته طالبیان، در برخی از نقاط ارتفاع‌هایی از ساخت‌وسازهای گذشته مانند برخی برج‌ها و هتل‌ها وجود دارند که چون در گذشته و قبل از تصویب این ضوابط ساخته شده‌اند، نمی‌توان کاری انجام داد؛ اما درصورتی‌که بخواهند عملیات تجدیدبنا برای آن انجام دهند، باید آن اقدام براساس ملاک‌های جدید و به‌صورت مفید انجام شود.
تاریخ تخریب در بافت تاریخی و حریم حرم امام رضا(ع)
مشهدالرضا(ع) چند سال است که به‌جز اندکی از بناها و بافت‌های ارزشمند تاریخی، چیز دیگری در اختیار ندارد و گاهی خبرهایی مبنی بر تخریب یا آغاز حذف برخی از بناهای تاریخی توسط مردم یا مدیریت شهری شهرداری مشهد به‌گوش می‌رسد. بنابراین می‌توان گفت که بافت تاریخی اطراف حرم مطهر امام‌رضا(ع) در مشهد مقدس دیگر مانند گذشته نیست و بیش از 80درصد بافتش تخریب شده است تا هتل‌ها و مراکز اقامتی ایجاد شوند. حتی گاهی خانه‌های بزرگ و تاریخی را که می‌توانند با مرمت به هتلی زیباتر از آسمان‌خراش‌ها تبدیل کنند تخریب می‌کنند و تلاش دارند تا با الهام از معماری گذشته خانه‌ای با سبک قدیمی سرپا کنند! درست مانند اتفاقی که در کنار خانه امیری در خیابان نواب درحال رخ دادن است، یعنی خانه تاریخی امیری امروز کاملاً زیر سقف یک پروژه تجاری و مسکون مخفی شده و روی دیوار کناری این مجتمع تجاری درحال ساخت، تصویری از یک بنای تاریخی کشیده شده است.
از همان ابتدا و در نخستین قدم‌ها در مردادماه سال 94، اعضای شورای راهبردی معماری و شهرسازی پژوهشکده ثامن ــ سید‌مهدی حجت، سیدمحمد بهشتی، لادن اعتضادی، زهرا اهری، مهرداد قیومی، کامبیز حاجی‌قاسمی و محمدرضا رحیم‌زاده ــ در نامه‌ای به علیرضا رشیدیان، استاندار خراسان‌رضوی از او خواستند تا ادامه تخریب‌ها در این بافت را متوقف و از بافت تاریخی مشهد محافظت کند.
در آن زمان، بحث خروج از ثبت و درنتیجه تخریب دو بنای تاریخی در این محدوده مطرح بود، یکی سرای «عزیزالله‌اُف» و دیگری بنای «کوزه‌کنانی»، آن هم در شرایطی که کمیسیون ماده 5 طرح تفصیلی بافت پیرامون حرم امام‌رضا(ع) را در قالب 360 هکتار تهیه و طراحی کرده بود که بر این اساس با توجه به خیابان‌های منشعب از حرم مطهر، این منطقه به چهار قطاع تقسیم شده است. البته در این تقسیم‌بندی 30 لکه تاریخی باقی مانده که توسط سازمان میراث‌فرهنگی به‌عنوان بافت تاریخی مرکزی به همه دستگاه‌های مربوط ابلاغ شده است.
اما با وجود این، بارها در طول این مدت بناهای تاریخی و ارزشمند زیادی مانند «مسجد و آب‌انبار معجردار» یا حسینیه «رحیمیان» یا خانه «قلابدوزها» در همین بافت تاریخی با خطر تخریب و بعضاً تهدید به آن مواجه شدند تا اینکه حسین اصغری‌ثانی، سرپرست معاونت میراث‌فرهنگی خراسان‌رضوی، خبر از انتشار خبرهای خوبی برای بناهای تاریخی شناسایی‌شده واجد ارزش و ثبت‌ملی در مشهد مقدس داد، خبری که بالأخره محمدحسن طالبیان با اعلامش آن را چراغی روشن پیشِ روی حفاظت از بافت تاریخی و حرم مطهر امام رضا(ع) به‌عنوان یک محوطه مذهبی‌وتاریخی می‌داند.