به‌گزارش سفرنیوز، محسن کریمی سرپرست هیأت گمانه‌زنی به‌منظور شناسایی و تعیین عرصه و پیشنهاد حریم قلعه تاریخی فردقان، با اعلام این خبر گفت: «تا قبل از فصل اول گمانه‌زنی فردقان هیچ‌گونه کاوش و پژوهش میدانی در این یادمان تاریخی صورت نگرفته بود.» او افزود: «در تابستان سال 1394 با انجام گرفتن فصل نخست عملیات گمانه‌زنی محوطه، بخشی از حدود اربعه یک بنای تاریخی به‌ویژه دیوارهای شرقی و جنوبی و غربی با یک ستون چهارترک به‌دست آمد.» این باستان‌شناس گفت: «همچنین در جریان کاوش، دو درگاه ورودی با دهانه 90 سانتیمتر و 180 سانتیمتر در دیوار جنوبی بنا شناسایی شد.» به‌گفته کریمی، فصل دوم گمانه‌زنی فردقان با مطالعه و تفسیر عکس‌های هوایی، حفر گمانه‌های آزمایشی، تعیین عرصه اصلی و حریم قلعه تاریخی فردقان همراه بود و حریم حدود اربعه بنای اصلی مشخص و پلان آن تهیه شد. او گفت: «بنای اصلی یک مربع به‌ضلع 17 متر است که در اضلاع شرقی و غربی یک درگاه 1/80 و 2/20 متری و در ضلع جنوبی سه درگاه 90سانتیمتری و 1/80متری و 1/40متری دارد.» کریمی خاطرنشان ساخت که یک ستون چهارترک نیز تاکنون از ضلع جنوب شرقی بنای اصلی به‌دست‌آمده است. رئیس هیأت کاوش قلعه تاریخی فردقان افزود: «طبق مطالعات و کاوش‌های صورت‌گرفته، یک بنای شاخص در بخش مرکزی قلعه تاریخی فردقان وجود دارد که دست‌یابی به سایر ویژگی‌های معماری و تاریخی آن نیازمند انجام کاوش‌های بعدی خواهد بود.» او تصریح کرد: «تاکنون طی دو فصل گمانه‌زنی انجام‌شده، عرصه و حریم قلعه فردقان تعیین و پلان بنای اصلی (آتشکده) خواناسازی شده است.» او با بیان اینکه در این روستا بقایای یک قلعه تاریخی باقی مانده که در مرکز آن یک بنای اصلی قرار دارد و به آتشکده فردقان شهرت یافته، افزود: «این قلعه مساحتی بالغ بر یک هکتار را شامل می‌شود.» به‌گفته این باستان‌شناس معماری بافت معماری درون قلعه در دوره‌های مختلف شاهد تحولات متعددی بوده و روستای کنونی فردقان بر روی بافت معماری گذشته شکل گرفته است. گمانه‌زنی به‌منظور شناسایی و تعیین عرصه و پیشنهاد حریم قلعه تاریخی فردقان شهرستان فراهان استان مرکزی با مجوز ریاست پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری انجام شد. براساس مطالعات صورت‌گرفته بر روی متون تاریخی، از سده سوم هجری به نام فردقان و برخی وقایع تاریخی مرتبط با آن در این متون اشاره شده است؛ ازجمله، ابن‌فقیه همدانی، نویسنده مختصرالبلدان، و محمدبن حسن قمی در تاریخ قم (سده 3 هجری)، ابن اثیر (سده 6 و 7 هجری) در الکامل فی‌التاریخ و نیز احمد تتوی (سده 11 هجری) در تاریخ الفی به فردقان و آتشکده آن اشاراتی کرده‌اند. در این متون به قلعه فردقان، آتشکده واقع در آن، تصرف و تخریب آن به‌دست حاکم قم در سال 288 هجری، انتقال درب مطلای آتشکده به کعبه در زمان حجاج‌بن یوسف، شکست علاءالدوله کاکویه از مسعودبن محمودبن سبکتکین و پناه گرفتن او در قلعه فردقان و نیز زندانی شدن بوعلی سینا در قلعه فردقان پرداخته شده است. از میان متون جغرافیایی‌تاریخی نیز یاقوت حموی در المعجم البلدان به فردقان اشاره ‌کرده است.