به گزارش سفر نیوز، طی بازدید از روستای خیر آباد، تپه شنی ملا محمد جان در 15 کیلومتری روستای خیرآباد بخش گزیک شهرستان درمیان و حدود20 کیلومتری مرز افغانستان مورد شناسایی قرار گرفت. صالحی مسئول میراث فرهنگی درمیان گفت: این تپه شنی منحصر به فرد حدود 50 متر ارتفاع و حدود11000متر مربع وسعت دارد.این تپه در میان دره ای قرار دارد که دو طرف آن به صورت صخره ای است. وی افزود:طرز تشکیل تپه‌های شنی (دونها) بدین صورت است که ماسه‌هایی که بوسیله باد در سطح زمین در حرکت هستند پس از رسیدن به موانعی در سر راه خود از قبیل گیاهان، قطعات سنگ و یا عوارض طبیعی دیگر که سبب کاهش سرعت باد در نتیجه متوقف ماندن ذرات ماسه از حرکت می‌شود، این ذرات در اطراف این موانع انباشته شده و بتدریج به مقدار آنها افزوده می‌شود و سرانجام اجتماع این ذرات ماسه‌ای منجر به تشکیل تپه‌های شنی می‌شود. وی ادامه داد: هرچه این موانع بزرگتر باشند امکان اینکه توده‌های ماسه‌ای به صورت تپه‌های بزرگتری در آیند وجود دارد.حرکت تپه‌های شنی پس از تشکیل در محل خود ثابت نمی‌مانند، بلکه در جهت وزش باد جابجا می‌شوند. با وزش باد ماسه‌ها در دامنه‌ای که در جهت باد قرار دارد به طرف بالا رانده می‌شوند و پس از رسیدن به قله در دامنه پشتی تپه غلطیده و در آنجا جمع می‌شوند. که جابجایی توده‌های ماسه‌ای در شرایط عادی به 10 تا 20 متر در سال می‌رسد. صالحی در پایان گفت: ارتفاع تپه های شنی متغیر بوده و به ندرت از ۲۰ متر تجاوز می کند ولی گاهی از اوقات ارتفاع آنها زیاد شده و به ۱۰۰ متر نیز می رسد. برای مثال ارتفاع تپه های شنی شرق کویر لوت گاهی اوقات به بیش از ۱۰۰ متر نیز می رسد جنس تپه های شنی اغلب از کوارتز است ولی گاهی گچ، آهک، رس، خاکسترهای آتشفشانی و مواد دیگر در آنها دیده می شود. وجود این مواد در تپه های شنی حاکی از فراوانی آنها در محل است.