به گزارش سفر نیوز، استان آذربایجان شرقی تا پایان سال 92، تعداد هزار و 711 اثر خود در فهرست آثار ملی به ثبت رسانده است، استانی که از نظر تعداد آثار ثبت شده در سطح کشور، رتبه 4 را دارد.
این در حالی است که مدیر کل میراث فرهنگی و گردشگری این استان تعداد آثار ثبتی خود را هزار و 116 اثر اعلام می‌کند! یعنی یک تفاوت فاحش در اعلام ارقام و کاهش 595 اثر تاریخی، آثاری که به نظر می‌رسد در سطح استان دیده نشده‌اند یا اصلا شاید تخریب شده‌اند!
فرزین حق‌پرست، مدیر اداره کل میراث فرهنگی استان آذربایجان شرقی دوشنبه 8 تیرماه در گفت‌وگو با خبرنگار استانی ایسنا، تعداد آثار ثبت شده‌ی این استان را «تاکنون هزار و 156 اثر استان در حوزه میراث غیرمنقول، ناملموس و طبیعی» می‌داند.
این در حالی است که محمد سپنجی، از کارشناسان سابق دفتر ثبت و حریم آثار تاریخی که همه‌ی اطلاعات تاریخی متعلق به استان‌های کشور تا سال 92 را گردآوری کرده است، به آمار ارائه شده توسط مدیر این اداره کل اعتراض می‌کند.
وی با اشاره به اینکه آذربایجان شرقی تا پایان سال 92، یک هزار و 711 اثر را در فهرست آثار ملی به ثبت رسانده و از این تعداد فقط 43 اثر تعیین حریم شده‌اند، اظهار می‌کند: این استان به دلیل داشتن آثاری مانند «مسجد جامع تبریز»، «مسجد کبود»، «گنبد کبود»، «خرابه‌های ارگ علیشاه»، «گنبد سرخ» و «پل دختر»، حدود 10 اثر ارزشمند خود را در سال 1310 در فهرست آثار ملی به ثبت رساند.
سپنجی یکی از معضلات کنونی آذربایجان شرقی را ثبت آثار تاریخی و تعیین حریم این آثار می‌داند و بابیان اینکه بحث ثبت و حریم آثار تاریخی دو مقوله جداگانه از یکدیگر هستند، می‌گوید: معتقدم حریم بخشی از حفاظت از یک اثر تاریخی است نه ثبت آن. اگر به اعتقاد برخی از مسئولان دفتر ثبت آثار تاریخی، حریم جزو ثبت آثار تاریخی بود، با توجه به اینکه تا کنون فقط 2000 اثر تاریخی تعیین حریم شده‌اند، پرونده‌ی آثار ثبتی که هنوز تعیین حریم نشده‌اند، ناقص است.
معاونت میراث استان‌ها در تعیین حریم کُند عمل می‌کنند
او ناآشنایی مدیران میراث فرهنگی با مسئله آثار تاریخی و حتی اطلاع نداشتن از تعداد آثار ثبتی استانی که در آن فعالیت می‌کنند را بسیار زشت و ناپسند می‌داند و می‌افزاید: تعیین حریم بناهای تاریخی تا قبل از انقلاب اسلامی توسط معاونت حفظ و احیا انجام می‌شد، پس از آن از سال 75 این کار توسط دفتر فنی سازمان میراث فرهنگی و از سال 84 براساس مصوبه‌ی سازمان میراث فرهنگی تعیین حریم هر اثر تاریخی باید توسط معاونت میراث فرهنگی هر استان انجام می‌شد، در این روند استان آذربایجان شرقی تا قبل از پیروزی انقلاب 18 اثر تعیین حریم داشت، از سال 75 دور جدیدی از تعیین حریم‌ها آغاز و 11 اثر توسط دفتر فنی سازمان تعیین حریم شد و از سال 84 تا 92 فقط 18 اثر توسط استان آذربایجان شرقی تعیین حریم شدند.
او با تأکید بر اینکه در این استان ثبت آثار تاریخی افزایش داشته است، اما تعیین حریم با هیچ افزایشی مواجه نبوده، بیان می‌کند: تا زمانی که بحث تعیین حریم در اختیار دفتر فنی سازمان میراث فرهنگی بود، این کار کمابیش انجام می‌شد اما از شش سال پیش هیچ اقدامی در این زمینه صورت نگرفته و هیچ چیزی پیش‌بینی نشده است.
این کارشناس حوزه میراث فرهنگی آغاز این مشکل را از آنجائی می‌داند که سازمان میراث فرهنگی زیر نظر معاونت ریاست جمهوری رفت و ادامه می‌دهد: از آنجائی که مدیران استانی باید با تأیید شخصیت‌هایی مانند استاندار، امام جمعه، شهردار و دادستانی انتخاب می‌شدند معمولا مدیر استانی میراث فرهنگی مجبور می‌شود از تعیین حریم آثار تاریخی خودداری کند تا مورد غضب مسوولان نباشد.
او مدیر اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان کردستان را یکی از معدود مدیرانی می‌داند که تسلط کافی در بحث میراث فرهنگی دارند و اظهار می‌کند: متأسفانه بخش زیادی از کارشناسان و مسوولان میراث فرهنگی در استان‌ها هیچ اطلاعاتی دست‌کم در حوزه میراث فرهنگی ندارند.
رصدخانه مراغه هنوز حریم ندارد
سپنجی «رصدخانه» مراغه را یکی از شاخص‌ترین آثار آذربایجان شرقی و تنها رصدخانه ثبت شده در سطح کشور معرفی می‌کند و می‌گوید: پس از گذشت حدود 30 سال از ثبت این بنای ارزشمند در فهرست آثار ملی آن هنوز تعیین حریم نشده است.
او با اشاره به ارائه آمار غلط مدیر کل میراث فرهنگی آذربایجان شرقی از تعداد آثار ثبت شده این استان ادامه می‌دهد: از کسی که حتی نمی‌داند چه تعداد از آثار تاریخی این استان ثبت شده‌اند، چگونه باید توقع داشته باشیم که نسبت به تعیین حریم و اقداماتی که باید در این حوزه انجام دهد اطلاعات داشته باشد، زمانی که نمی‌دانند در سطح استان خود چه تعداد اثر تاریخی وجود دارد چگونه می‌خواهند برای آن‌ها برنامه‌ریزی کرده و اعتبار درخواست دهند.
600 اثر تاریخی را ندیدند
وی می‌گوید: اطلاع کافی نداشتن درباره تعداد آثار تاریخی در یک استان روی میزان درخواست اعتبار، نیروی کار و برنامه‌هایی که باید برای آینده هر یک از آثار تاریخی پیش‌بینی شود، بستگی دارد. این در حالی است که به نظر می‌رسد مدیر استان آذربایجان شرقی حدود 600 اثر را نادیده گرفته است.
به اعتقاد سپنجی تلفیق معاونت گردشگری با معاونت میراث فرهنگی نیز ازعوامل دخیل در بی‌توجهی‌ها به آثار تاریخی است، چون ازآن به بعد مسئولان فقط برای توسعه گردشگری به حفاظت از آثار تاریخی می‌پردازند، نه برای ماندگاری نسل‌های آینده.