به گزارش سفر نیوز،چوقا با قدمت 150 ساله به عنوان یازدهمین اثر صنایع دستی در فهرست آثار ملی ثبت شد.

مهرداد رئیسی معاون صنایع دستی و هنرهای سنتی استان از ثبت چوقا خبر داد و اظهار داشت : چوقا به عنوان یکی از صنایع دستی عشایری استان به شمار می رود که در جلسه شورای ثبت میراث فرهنگی کشور 15 دی ماه به ثبت ملی رسید.

وی با بیان اینکه بومی بودن، اصالت داشتن، نقوش و بافت خاص آن در منطقه از مهمترین ویژگی های بارز برای ثبت این اثر به شمار می رود، افزود : با ثبت چوقا تعداد آثار ثبت ملی ثبت شده در بخش صنایع دستی استان چهارمحال و بختیاری به 11 اثررسید که شامل نمکدان، انبر، بند تاراق(داراق)، چاقو، قیچی، نمد، لچک، وریس، قفل، گیوه و چوقا است.

چوقا بافي (chogha bafi)

يكي از رشته هاي بومي صنايع دستي استان چوقا بافي ((چوخا بافي))نام دارد. اين هنر دستي در زمره صنايع دستي عشاير و زير گروه بافته هاي داري قرار دارد .چوقا ((چوخا)) عبا يا پوشاكي است بلند شبيه پالتو كه عشاير بختياري از آن استفاده مي كنند.قدمت چوقا به 130 سال قبل مي رسد و چوقاهاي اوليه در طايفه اي به نام ليواس كه در ايل چهار لنگ است اولين چوقاها را كه ابتدا توسط بزرگان و خوانين مورد پسند و استفاده قرار گرفت و در فاصله كمي به عنوان يك پوشش رسمي تمام افراد ايل بختياري قرار گرفت.

چوقا به عنوان شاخص ترين هنر دست زنان عشاير بختياري است كه همين ويژگي در معرفي (از نظر پوشاك)مردان بختياري را با ساير اقوام متمايز مي سازد . اين هنر دستي كه از نظر ظرافت بسيار نازك و ساير فرآورده نساجي سنتي كشور است كه هم در فصول گرم و هم سرد به علت خاصيت هم دمايي مورد استفاده قرار مي گيرد .

نخ پنبه‌اي نمره 8 (در مقياس متريك) و خامه طبيعي (پشم) با نمره 10 (در مقياس متريك )مواد اوليه چوقا را تشكيل مي دهد .

اين بافته عشايري به دو صورت بافته مي شود :دار زميني، دستگاه پدالي (وردي)

1)دار زميني : در اين روش بافنده پس از تهيه ريشه نخ هاي پنبه‌اي را به عرض 50 تا 70 سانتي متر و طول 2 الي 5/2 متر (بسته به اندازه مورد نظر )بر روي دار زميني به صورت نوار به اندازه ذكرشده چله كشي مي نمايد سپس مانند ساير بافت ها براي پيزبندي و پشت پيز (ورت و پشت ورت) نصب مي كنند.(تارهاي ريشه به صورت يك در ميان تنظيم و براي ايجاد دهانه بافت) سپس با استفاده از خامه هاي سفيد خود رنگ (سفيد اعلا) شروع به بافت مي كند در بافت چوقا دو رنگ به كار مي رود (سفيدو سياه(سرمه اي ))كه رنگ سياه براي ايجاد نقوش خطي به كار رفته و خامه سفيد كل زمينه بافت را تشكيل مي دهد پس از پايان كار بافت بافنده دو تكه نوار بافته شده را به روش خاصي به يكديگر مونتاژ و متصل مي كنند اين اتصال طوري است كه نقوش خطي و هندسي دقيقا بر بشت و روي شانه و كمر قرار گرفته و دوخت مي شود اين پوشاك داراي آستين يا جيب بيروني نيست بعضا پس از بافت بر روي شانه ها يا زير آستين آويزهاي شرابه‌اي (منگوله هاي الوان) نصب مي كنند. اين روش بافت توسط بافندگان در استان چهار محال و بختياري رايج است.

سال اقتصاد و فرهنگ با عزم ملی و مدیریت جهادی

2)دستگاه نساجي (پدالي – وردي) :در اين روش كه توسط استاد كاران شوشتر و دزفول در خوزستان و استادكاران در اليگودرز و ازنا در لرستان صورت مي پذيرد چله هاي پنبه‌اي بر روي دار پدالي چله دواني كرده و سپس ورد چيني دهانه بافت صورت گرفته و با رشته طناب وردها به پدال چوبي زير پاي استاد متصل مي گردد سپس با استفاده از ماسوره نخ هاي پشمي از يك طرف بافت به طرف ديگر برده و با كوبه مربوطه يك رديف را مي‌كوبند (تاروپود به هم چفت ميگردد) سپس دهانه بافت با حركت پدال هاي زیرپا عوض و ماسوره حاوي نخي در يك رديف ديگر جاي مي گيرد و اين امر تا پايان بافت ادامه دارد بقيه مراحل كار هر دو روش مشترك است .

چوقاهاي بافته شده در استان از بهترين نوع چوقا هستند كه هر طايفه از ايل سعي در مرغوبيت بافت را دارند در حال حاضر بهترين نمونه و چوقا (از نظر بافت ،ظرافت و...)در استان متعلق به طايفه كيارسي كيومرثي) موري (مورزي)است.

چوقا را شبيه پالتو يا عبا مي پوشند و بلندي آن بر سر زانو مي رسد و لبه هاي آن از پايين بر روي هم مي افتد و به سبب فيزيك خاص فرم و ساختار آن به پوشنده آن صلابت مي بخشد.

رنگ هاي به كار رفته در چوقا سفيد و مشكي (سرمه اي )است كه تنها خامه الوان آن (سرمه اي) را به سبك گياهي سنتي و با ثبات بالا رنگ رزي كرده و مورد استفاده قرار مي گيرد .

جالب اينكه در گذشته بافندگان براي بافت چوقا خامه ها را به روش دستي مي ريسيدند و به لحاظ ظرافت و باريكي زياد نخ هاي دستريس،ريسنده با استفاده از پره چوبي ((پيلي))و ايجاد سوراخ بر روي ناخن شصت دست چپ نخ هاي پشمي را از نظرضخامت به صورت يكسان مي ريسيدند.اما در حال حاضر مواد اوليه مصرفي را به صورت آماده از بازار تهيه مي‌كنند .

در رابطه با نقوش چوقا نقل قول هاي زيادي وجود دارد از جمله عده اي اعتقاد دارند نقوش هندسي چوقا برگرفته از شاخ هاي گوسفند نر بزرگ كه نقش رهبري گله را به عهده دارد و نمادي از صلابت ،قدرت ،ايستادگي است كه به مرور خطوط هندسي كمي تغيير كرده و از شكل آن دور شده است.

بافت چوقا در بيشتر نقاط بختياري شهرستان هاي كوهرنگ و فارسان رواج دارد و هنوز اين بافته با ارزش به عنوان پوشش رسمي مردان عشيره بختياري و در جشن ها،اعياد و مراسم مورد استفاده قرار دارد.