به گزارش سفر نیوز، میهمان‌نوازی ایرانی و تکریم میهمان از جمله جاذبه‌هایی است که با شناخت و معرفی آن می‌توان نه تنها در توسعه روابط دیپلماتیک گام‌های بلندی برداشت بلکه توجه جهانیان را برای حضور در ایران بیش از گذشته جلب کرد.
بسیاری از کارشناسان معتقد هستند مهمان نوازی ایرانی یکی از شاخص‌ها و جاذبه‌های گردشگری است که می‌توان با شناخت و معرفی کامل آن به جهانیان، سالانه گردشگران بسیاری را جذب کرد.
"مهمان نوازی ایرانی" را بسیاری از خارجی‌هایی که به ایران سفر کرده اند، خوب می شناسند. اگر پای گردشگران به ایران باز شود علاوه بر لذت بردن از جاذبه‌های فرهنگی و طبیعی و معنوی، از مهمان نوازی ایرانی دچار حیرت خواهند شد.
البته برای شناخت بیشتر این مهم، اولین تحقیق میدانی درخصوص پروژه میهمان نوازی چند روزی است که سفری توسط "سمیرا فلاح" و "حمد رضا افشاری" (زوج راهنمای گردشگری عضو انجمن صنفی راهنمایان گردشگری استان تهران) با شعار “ایران، مرز مهمان نوازی” شروع شده‌است.
فلاح دراین خصوص گفت: «تاکنون از شهرهای زیادی عبور کرده‌ایم از شمال کشور گرفته تا غرب و جنوب. در خانه‌هایی اقامت داشتیم که بی شباهت به مردمی که در آن زندگی می کردند نبود. اما تمام آنها وجه مشترکی داشتند که در واقع با روح آنها گره خوره‌است و آن میهمان نوازی و غریب نوازی است.»
او با اشاره به تفاوت‌هایی که در روش مهمان‌نوازی اقوام مختلف از گیلک گرفته تا مازن و کرد و خوزستانی وجود دارد درخصوص مهمان‌نوازی اقوام ساکن در شمال کشور گفت: «هنگام گذر از دو استان مازندران و گیلان با مصاحبه‌ای که از مردم داشتم و شب هایی که در منزلشان سپری کردم نکاتی را یافتم. به طور مثال؛ وقتی میهمان به خانه کسی وارد می شود معمولا با تعارف هایی نظیر خوش آمدین، قدمتون بر سر چشم، صفا آوردین، منزل ما را نورانی کردین، مواجه می شود و اگر مهمان خودمانی باشد از تعارفاتی نظیر راه گم کردین، از این ورا، چیزی جا گذاشته بودین وارد منزل می شود.»
او افزود: «در بدو ورود میهمان، میزبان اگر آمادگی‌اش را نداشته باشد و مهمانی ناخوانده به منزلشان وارد شود، چنانچه لباسی در خور میهمان بر تن نداشته باشند، بلافاصله آن را تعویض می‌کنند. سپس مقدمات پذیرایی از مهمان را فراهم می‌کند. معمولا چای قند پهلو در اولین پذیرایی‌ها الویت دارد و اگر در فصول گرم سال باشد حتماً پیشنهاد یک شربت خنک از سوی میزبان داده می شود.»
حس غربت در شمال فراموش می شود
فلاح در ادامه به مهمان‌نوازی خاصی که در این منطقه دیده‌است اشاره کرد و یادآور شد: «میزبان برای آنکه مهمان وارد شده احساس غریبی یا تنهایی نکند حتماً مهمان را تا قبل از اینکه خود مهمان بخواهد بخوابد، همراهی می کند و در صورت امکان از همسایگان و پدر و مادر خود می خواهد که برای خوش آمد گویی به منزلشان بیاید. همچنین هرآنچه برای خوردن داشته باشد را به بهترین نحو به مهمان ارائه می‌کند.»
این فعال گردشگری افزود: «بعد از صرف غذا، پذیرایی با میوه ادامه دارد که معمولا ظرف میوه هر قدر هم که سنگین باشد آن را بلند می‌کنند و در جلوی مهمان می‌گیرند و به تناسب تنوع میوه موجود در ظرف اصرار به این هست که حتماً مهمان از همه نوع میوه بردارد.»
فلاح با تاکید برآنکه این روند تا شب هنگام ادامه دارد اظهار کرد: «برای اقامت حتماً بهترین اتاق، بهترین لحاف و رختخواب را به مهمان اختصاص داده می‌شود، و از سوال می‌پرسند که برای استراحت لباس راحتی نیاز دارد یا خیر چراکه در بقچه هر منزلی همیشه یک زیر شلواری تمیز برای میهمان هست. صبح هنگام نیز اجازه می‌دهند تا میهمان خودش ازخواب بیدار شود تا مبادا آزرده خاطر شود.»
این راهنمای گردشگری درخصوص برخورد مردمان شمال کشور با غریبه‌هایی که به این منطقه وارد می‌شوند گفت: «اگر به عنوان غریبه وارد منطقه شوی و جویای آدرس باشی معمولا شما را تا رسیدن به مقصد همراهی می‌کنند و اگر متوجه بشوند از سئوالی که می پرسند ناراحت نمی‌شوی بسیار مایل هستند بدانند که شب را در کجا سپری می‌کنی تا اگر تکلیفت را نمی‌دانی به منزلشان دعوتت کنند. آنها می‌گویند: بفرما در خدمت باشیم، کلبه کوچیکی هست، دولتسرا نیست ولی پذیراتون هستیم، امشبو با ما بد بگذرونین، یه کلبه درویشی داریم و… تمام این موارد از جمله خواص مردم خطه سر سبز شمال است که به گرمی از مهمانان خود پذیرایی می کنند.»
ظروف مخصوص مهمان در میان ترک ها
فلاح در ادامه به تجربه‌هایی که از مهمان‌نوازی مردمان شمال شرقی کشور بدست آورده بود اشاره کرد و گفت: «هنگام عبور از سه استان اردبیل، آذربایجان شرقی و غربی متوجه شدیم که آنها الگوهای رفتاری خاص خود را دارند که به نظرم ریشه در اقلیم و شرایط آب و هوایی زندگی آنان دارد. در خصوص پذیرایی از میهمان وجوه مشترک زیادی دارند، اما در چگونگی پذیرش میهمان بالاخص غریبه که باشد رفتارهای متمایزی نشان می دهند.»
او ادامه داد: «اقوام ترک در برخورد اول با غریبه شاید بسان مردم شمال گرم و صمیمی برخورد نکنند، ولی وقتی متوجه حضور شما به عنوان غریبه‌ای باشند که نیاز به کمک داشته باشد، با شناخت کمی که نسبت به شما پیدا می‌کنند اصلاً دریغ نخواهند کرد. وقتی در شمال وارد منزل کسی می‌شوی آنان بسیار راحت با میهمان برخورد می‌کنند و اجازه می‌دهند تا خود میهمان آنطوری که مایل هست احساس راحتی کند. اما در میان ترک ها، آنان بسیار میهمان را همراهی می‌کنند و کاملا سعی می‌کنند مراتب راحتی او را در تمام لحظات همنشینی فراهم کنند.»
به گفته این راهنمای گردشگری، میزبان همیشه در خارج از فضای اصلی خانه چند قدمی به استقبال میهمان می‌آید و همچنین به هنگام خداحافظی میهمان، حتماً تا پای در، او را بدرقه می‌کند. وقتی وارد می‌شوی تاکید می‌کنند که کجای منزل بنشینی، که معمولا بهترین جای خانه را که میهمان احساس راحتی کند را نشان می‌هند. بعد از ورود میمهان کفش‌های او را جفت می‌کنند. سپس با چای از او پذیرایی می‌شود. در میان ترک‌ها بلافاصله بعد از پذیرایی اولین چای و خالی شدن لیوان، چای دوم آورده می‌شود.»
فلاح افزود: «در آشپزخانه حتماً جایی به ظروفی اختصاص دارده می‌شود که مخصوص میهمان است و فقط در میهمانی‌ها از آن استفاده می‌شود. هنگام غذا خوردن نیز بسیار به خوردن میهمان توجه دارند تا کم نکشد، و بسیار مایل هستند که در همان ابتدا بشقاب را پر و مفصل بکشی تا مبادا تعارف کنی و گرسنه بمانی. البته غذایی که جلوی مهمان گذاشته می‌شود نیز مفصل‌تر و به قولی پر ملات‌تر است.»
خوزستان، مضیف و آداب نوشیدن قهوه
او همچنین به مهمان‌نوازی خوزستانی‌ها که در محل خاصی به نام مضیف انجام می‌شود اشاره کرد و گفت: «مهمان نوازی عرب‌های خوزستان در مضیف که به نوعی مهمانسرای آنها به حساب می‌آید انجام می‌شود. این محل در گذشته با نی ساخته می‌شد اما امروزه اتاق بزرگی است که دورتادور آن با پشتی و مخدعه به منظور راحتی مهمان تزیین شده‌است.»
به گفته این راهنمای گردشگری، با وارد شدن مهمان به خانه اعراب خوزستان، اسباب پذیرایی با قهوه محیا می‌شود و این پذیرایی آداب خاصی دارد که معانی خاصی را می‌رساند به طور مثال یک نفر از مهمان‌داران مسئول پذیرایی قهوه می‌شود و تاکید دارند پذیرایی از بزرگ‌تر مجلس شروع شود. همچنین اگر مهمان سه فنجان قهوه بخورد همانند آن است که پیمان برادری بین مهمان و میزبان بسته‌شده‌است.
فلاح با اشاره به مجلل بودن سفره اعراب تاکید کرد: «حتما بیش از 4 نوع غذا در سفره چیده می‌شود چراکه معتقد هستند ممکن است غذاهای سرو شده با ذائقه میهمان هماهنگ نباشد از این رو چون مهمان‌نوازی ایجاد می‌کند میهمان سر از پای سفره بلند شود تا جایی که فکر می‌کنند میهمان سیر می‌شود برای او غذا می‌کشند. حتا گاهی بیش از آنچه نیاز مهمان باشد برای او سرو می‌شود. حتا صاحبت خانه سرپا کنار سفره می‌ایستد تا پذیرایی کند و کم و کاستی وجود نداشته باشد.»
به گفته این فعال گردشگری، کردها نیز بسیارغریب نواز هستند چنانکه سلام گرم و لبخند از صورت آنها محو نمی‌شود. نسبت به مهمان احساس مسئولیت می‌کنند و بسیار مهمان‌نواز هستند.
با وجود آنکه ایرانی و مهمان‌نوازی با یکدیگر گره خورده است در هر گوشه‌ای از این خاک با توجه به تنوع آب و هوایی و اقلیم و قومی که در آن زندگی می‌کند تنوع مهمان‌نوازی را می‌توان شاهد بود. از دعوت مهمان به داخل منزل گرفته تا پذیرایی با چای و شربت و قهوه. ارج نهادن به مهمان و گرامی داشتن او. همگی آدابی است که می‌توان با معرفی و شناساندن آن به جهانیان جاذبه‌ای برای حضور گردشگران خارجی ایجاد کرد.
جاذبه‌ای که شاید بتوان به جرات گفت تنها در ایران و تنها در میان اقوام ایرانی رایج است. اینگونه ارج نهادن به میهمان نه تنها در فرهنگ ایرانی بلکه در آداب اسلامی نیز جایگاه خاصی دارد. تمام این عوامل می‌تواند در عین جذب گردشگر روابط دیپلماسی گسترده‌تری برای ما به همراه داشته باشد.
کنگره جهانی مهان نوازی
در این راستا آرش نورآقایی فعال گردشگری از ارائه پیشنهاد برگزاری کنگره جهانی مهمان نوازیدر ایران خبر داد و گفت: « در این کنگره علاوه بر اینکه به دیگر کشورها فرصت داده می شود از مهمان نوازی خود سخن برانند و آن را معرفی کنند، ما نیز فرصت خواهیم داشت تا نمایش باشکوهی از سخت افزار و نرم افزارهای مهمان نوازی خودمان ارائه دهیم.»
او افزود: «این رویداد همچنین می تواند قدم بزرگ و مثبتی برای بهبود روابط دیپلماتیک مابین کشورها باشد. به نظرم اگر این پیشنهاد و آنچه که در زیر مجموعه این پیشنهاد توانایی مطرح شدن دارد، خوب فهمیده و بعد اجرا شود تصویر بسیار زیباتری از ایران به جهانیان نشان داده دخواهد شد.»
الگوی پذیرایی دربر دارنده مجموعه‌ای از غذا‌ها، نحوه پذیرایی و رفتار میزبان با مهمان است. الگوی پذیرایی ایرانی نیز مملو از تکریم مهمان است و کارشناسان بر ثبت جهانی این الگو تاکید دارند.
