به گزارش سفر نیوز، رودخانه کر قرن هاست از ميان دشت مرودشت يکي از باستاني ترين منطقه هاي ايران عبور مي کند، در حاشيه اين رودخانه دست کم 76 اثر تاريخي بازمانده از دوره هاي مختلف تاريخي اعم از آسياب آبي، پل و بند تاريخي، سيستم هاي آبياري و کانالهاي انحرافي آب به سمت اراضي کشاورزي، بازارچه هاي تاريخي و... وجود دارد.

بند تاريخي فيض آباد بر روي رودخانه کر

در مسير رودخانه کر در دوره هاي مختلف تاسيسات و ساختارهايي ايجاد شده است که هم به لحاظ معماري و هم به لحاظ تاريخي داراي ارزش فوق العاده اي هستند. بر اساس آمارهاي موجود در مجموع در اين محدوده 62 اسياب آبي تاريخي فعاليت مي کرد که در ديلميان 27 آسياب آبي، بند فيض آباد 12 آسياب، بند تيلکان 7 آسياب ، بند سطح آباد 2 اسياب ، بند فيروزي 2 آسياب و در بند دشت بال 2 آسياب آبي فعال بود.

همچنين در اين محدوده 2 بند (سد) بازمانده از دوران هخامنشي، 2 ديملي ، و 4 بند بازمانده از دوره اسلامي شامل يک صفوي، بند سطح آباد، بند فيروزي و يک بند دشت بال و شش پل تاريخي بازمانده از دوره هاي مختلف ديده مي شود.

مجموعه معماري آبي دوره هخامنشي مشتمل بر 2 پل و 2 بند و سيستم آبرساني سد داريوش مربوط به اين دوره است. همچنين در کنار اين مجموعه معماري آبي بازمانده از دوره ديلميان که بند امير يکي از آنهاست را مي توان نام برد، تنها تعداد آثار بازمانده از دوره ديلميان در اين منطقه مشتمل بر بيش از 27 آسياب آبي و چندين پل و بند تاريخي، سيستم هاي آبياري و کانالهاي انحرافي آب رودخانه به اراضي کشاورزي بازارچه تاريخي و ... مي شود.

علاوه بر اين محوطه حاشيه رودخانه کر در دوره اسلامي هم رونق فراواني داشته است به همين دليل مجموعه معماري آبي بازمانده از دوران اسلامي هم در اين منطقه قابل توجه است، بند فيض آباد و بند تيلکان، بند فتح آباد، بند دشتبال، بند فيروزي که علاوه بر پل و بند داراي آسياب هاي متعدد آبي بوده است يادگاراني از دوران اسلامي در اين منطقه است. به همه اين موارد بايد پل هاي تاريخي متعدد مربوط به دوران مختلف از جمله پل ابرج، پل خان، پل فتح آباد، پل سيوند، پل اتابکي، پل داريوش، پل فيض اباد و پل بند امير را نيز اضافه کرد.

بهره برداري از انرژي آب در فرايند هاي مختلف توليدي و صنعتي توسط گذشتگان اين ديار از نکات بسيار با اهميت نهفته در معماري آبي رودخانه کر است. وجود آسياب هاي آبي با تنوره هاي بلند که گاه 5 سنگ آسياب را به حرکت در مي آورده است نشانه اي از تکنولوژي پيچيده و ذکاوت صنعتگران ايراني آن دوره ها بوده است، به همين دليل به نظر مي رسد ضروري است که يکي از اين آسياب ها به صورت نمونه احياء شده و در معرض ديد گردشگران قرار گيرد. بدون شک راه اندازي يک آسياب آبي منطبق بر معيارهاي معماري باستاني نظر بسياري را به خود جلب خواهد کرد.

هخامنشيان بر روي رودخانه ‌کر در فارس بندهاي تاريخي بسياري احداث کرده بودند، اين بندها براي آبياري زمين هاي پيرامون تخت جمشيد ايجاد شده بود. با اين که آثاري از تمامي سدهاي ساخته شده در زمان هخامنشي ها در دست نيست، اما برخي از بندها که تا به امروز بر روي آن رودخانه بر جاي مانده اند داراي پايه هاي هخامنشي هستند. از جمله آنها مي توان به « بند ناصري » اشاره کرد که در 48 کيلومتري شمال غربي تخت جمشيد واقع شده است.

«ابن بلخي» (سده پنجم‌) سد ناصري را چنين توصيف مي کند:« در اين قسمت رودخانه در زمان هاي قديم سدي ساخته شده بود که آب کافي را براي آبياري زمين ها تأمين مي کرده است ‌اما در روزگاران هرج و مرج که اعراب به سرزمين ايران تاختند اين سد رو به خرابي نهاد و در تمام حوزه هاي رامجرا ( را مجرد‌) ديگر کشاورزي انجام نشد.»

سد ديگر «بند فيض آباد» نام دارد که در حدود 48 کيلومتري شمال تخت جمشيد قرار گرفته است چنان که گفته شده يکي از سه بندي که بر روي رود کر ساخته شده بوده 25 متر درازا و 25 متر بلندا داشته است. در نزديکي شهرک «‌کوار » در جنوب شيراز سد هخامنشي ديگري به نام «بند بهمن» بر روي رودخانه « مند» بنا شده است. طول بند در حدود 100 متر و بلنداي آن حدود 25 متر است . البته بخش عمده اي از اين سد تا کنون از گل و لاي پر شده است.