به گزارش سفر نیوز، پژوهش بررسی جایگاه فرهنگی‌اجتماعی زنان هنرمند دوره قاجار نشان داد، زنان در دورۀ قاجار به اشکال مختلف توانمندیهای خود را در زمینههای گوناگون اجتماعی و فرهنگی ازجمله هنر کتابت قرآن ثبت و ماندگار کرده و به هنرنمایی در آن پرداختند.
سید عبدالمجید شریف‌زاده رئیس گروه پژوهشی هنرهای سنتی با اعلام این خبر گفت: «این پژوهش توسط زهرا سادات احمدی‌زاده کارشناس پژوهشی انجام شده است.»
او بابیان اینکه این پژوهش به‌منظور معرفی بانوان هنرمند دورۀ قاجار و آثار آنان انجام شده، افزود: «در بررسیهای تاریخ معاصر ایران در عهد قاجار، نقش زنان در عرصههای اجتماعی و هنری کمتر مطالعه شده و در این خصوص در منابع دست اول مطالب چندانی ذکر نشده چراکه اکثر تاریخ نویسان بیشتر به شرح حوادث سیاسی یا شیوه زندگی شاهان و رجال پرداخته و در لابهلای تألیفات خود به‌صورت پراکنده و غیرمستقیم به مسائل اجتماعی و هنری زنان اشاره کردند.»
شریف‌زاده زمینههای شکلگیری شرایط و اتفاقات این دوره را برای حضور زنان در عرصههای فرهنگی‌هنری بسیار حائز اهمیت دانست و تصریح کرد: «باید اذعان کرد در خصوص توانمندی و قابلیتهای زنان به‌ویژه در عصر قاجار کمتر به آن اشاره و پرداخته شده است.»
رئیس گروه پژوهشی هنرهای سنتی بابیان اینکه هدف این پژوهش شناخت موقعیت فرهنگی و اجتماعی زن در عصر قاجار و بروز توانمندیای هنری آنان در دورۀ قاجار است، اظهار کرد: «دورۀ قاجار در بردارنده زمینههای شکلگیری شرایط برای حضور زنان و تأثیرگذاری آنان در عرصههای اجتماعی، فرهنگی و به‌ویژه هنری است.»
او افزود: «در دورۀ قاجار اغلب بانوانى که به کسب دانش روى آوردند و باسواد شدند از طبع شعر و قریحۀ ادبى نیز برخوردار بودند و در این زمینه آثارى از خود باقى گذاشتند، عدهاى دیگر از زنان نیز استعداد خود را در فنون ظریفه و هنرهاى دیگر به کار گرفتند و چون خوشنویسى و استنساخ قرآن از هنرهاى موردتوجه این عصر بود، اغلب زنان هنرمند در جرگۀ خوشنویسان درآمدند.»
شریف‌زاده تصریح کرد: «بررسیها نشان می‌دهد که به‌رغم کمبود منابع مکتوب دربارۀ زنان دربار قاجار، نقش آن‌ها در فعالیتهای اجتماعی به‌ویژۀ مذهبی و هنری محدود نبوده و در کتابت قرآن کریم، خوشنویسی و نقاشی با توانمندی شایسته آثار نفیسی بر جای گذاشتهاند اما بر اثر برخى از شرایط حاکم در آن دوره که عموماً تمایلى به ابراز و معرفی هنر زنان وجود نداشت بسیارى از بانوان فرزانه ناشناخته و گمنام باقى ماندند.»
او اظهار کرد: «بیشترین اطلاعات ما دربارۀ زنان ایرانی از زمانی آغاز می‌شود که سیاحان خارجی به ایران سفر کردند و در گزارشها و سفرنامه‌های خود بنابر مناسبتهای پیش‌آمده، مطالبی دربارۀ زنان طبقات مختلف مینوشتند.»
رئیس گروه پژوهشی هنرهای سنتی با اشاره به اینکه در دوره ناصرى، براى نخستین بار در قالب نامه، رساله، سفرنامه و خاطرهنویسى شاهد حضور زنان در عرصۀ نثر هستیم، گفت: «چنین به نظر میرسد که قالبهای غیررسمی، خصوصى و شخصى از قبیل خاطرات، یادداشت‌های روزانه، نامه، سفرنامه و خود زندگی‌نامه، روشهای معمول زنان نویسنده در طول تاریخ بوده است.»
او افزود: «در دورۀ قاجار نیز که یکی از دورههای مملو از حوادث و اتفاقات تاریخ‌ساز است، زنان به اشکال مختلف توانمندیهای خود را در زمینههای گوناگون اجتماعی و فرهنگی ثبت و ماندگار کردند، ازجمله عرصههایی که زنان در دورۀ قاجار به هنرنمایی در آن پرداختند هنر کتابت به‌ویژه کتابت قرآن بود که در دورۀ قاجار رواج زیادی داشت.»
شریف‌زاده بابیان اینکه در این دوران، نگارش قرآن با خط نسخ بیش از دیگر خطوط است، اظهار کرد: «تعداد خوشنویسان در این دوره متعدد بوده و در میان آنان بانوانی نیز مانند ام السلمه و ضیاء السلطنه در دورۀ فتحعلی شاه و خورشید کلاه خانم و مریم بانو نائینی در دورۀ ناصرالدین‌شاه وجود داشتند.»
او با اشاره به اینکه هنر تذهیب در قرآن توسط بانوان، از نکات مهم در این دوران نوشتن اسم بانوان کاتب در قرآن‌هاست، گفت: «در نهایت می‌توان گفت همۀ این بانوان قرآنهای زیبا و نفیسی خلق کرده و در رشد هنر خوشنویسی دوران خود تلاش کردهاند.»