کاوش اضطراری و گمانه‌زنی برای تعیین عرصه و حریم گورستان خمره‌ای دوره اشکانی
به گزارش سفر نیوز ، کاوش اضطراری و گمانه‌زنی برای تعیین عرصه و حریم گورستان زردویان کردستان گورستانی خمره‌ای متعلق به دوره اشکانی با هدف کسب اطلاعات از گورستان، ساختار، قدمت دقیق گورها و گورستان پیش از تخریب کامل محوطه در حال انجام است.
محمد معصومیان سرپرست هیئت کاوش امروز یکشنبه 5 آذر 96 با اعلام این خبر گفت: «به‌دلیل انجام نشدن مطالعات دامنه‌دار و کاوش‌های باستان‌شناسی در این منطقه، محوطه‌ها و داده‌های باستان‌شناسی آن مهجور مانده این در حالی است که محوطه‌های متعددی شامل گورستان‌ها، تپه‌ها، قلعه‌ها و غیره در این منطقه به فراوانی قابل شناسایی است.»
قبرستان‌های خمره‌ای دوره اشکانی در مریوان
این باستان‌شناس با اشاره به ضعف اطلاعات باستان‌شناسی مریوان افزود: «دریاچه زریبار، پوشش جنگلی متراکم و آب و هوای مناسب باعث شده، محوطه‌ها و استقرارهای زیادی در آن شکل بگیرند.»
او با اشاره به شکل‌گیری استقرارهای بسیاری از دوران پیش از تاریخ تا امروز در این منطقه گفت: «با توجه به بررسی‌های سطحی آمار قابل توجهی از آثار شناسایی شده در شهرستان مریوان متعلق به دوره اشکانی است.»
معصومیان افزود: «در این میان آنچه که از بررسی‌های سطحی قابل درک است آمار قابل توجه آثار شناسایی شده از دوره اشکانی در شهرستان مریوان نسبت به آثار سایر دوره‌ها است که نشان دهنده اهمیت زیاد این منطقه در راستای مطالعات آثار دوره اشکانی در استان کردستان است. او قبرستان‌های خمره‌ای مریوان را از جمله جالب‌ترین آثار این دوره در استان کردستان دانست.»
سرپرست کاوش اضطراری و گمانه‌زنی به منظور تعیین عرصه و حریم گورستان زردویان گفت: «به دلیل تخریب‌ها و غارت‌های صورت گرفته در این محوطه که توسط قاچاقچیان میراث‌فرهنگی انجام شده ضروری است تا پیش از تخریب کامل محوطه با انجام کاوش‌های نجات بخشی اطلاعات درخوری از گورستان، ساختار، قدمت دقیق گورها و گورستان و... کسب شود.»
او دسترسی آسان به این محوطه را باعث تسریع روند تخریب گورستان دانست و گفت: «پس از هر بازدید حجم تخریب‌های صورت‌گرفته بیشتر از قبل به چشم می‌آمد و امیدوار بودیم تا پیش از تخریب و نابودی کامل، اطلاعات مفیدی کسب کنیم.»
عملیات میدانی کاوش
معصومیان با اشاره به جانمایی مکان ایجاد ترانشه با انجام بررسی‌های کوتاه در محوطه گفت: «ترانشه‌ها به صورت الفبای لاتین نام‌گذاری شدند ترانشه A در ابعاد 15 در 5 متر بالاتر از ترانشه‌های دیگر انتخاب و عملیات کاوش در آن آغاز شد.»
او افزود: «در ادامه کاوش در این ترانشه محدود شد و تنها در بخشی از آن که در قسمت ضلع شمالی واقع بود تمرکز یافت.»
او با اشاره به برخورد با یک بستر سنگی پس از برداشت حجم بسیار زیادی از خاک گفت: «این بستر سنگی تقریبا به صورت کامل فضای کف ترانشه را فرش کرده بود و اندازه و ابعاد سنگ‌ها تقریبا در یک مقیاس مشابه بودند.»
سرپرست کاوش اضطراری و گمانه‌زنی به منظور تعیین عرصه و حریم گورستان زردویان افزود: «این سنگ‌ها بر روی هم قرار گرفته بودند تا از فشار حاصل از حجم خاکی که برروی خمره‌ها قرار می‌گیرند، کاسته شده و از آسیب به خمره‌های تدفین جلوگیری شود.»
این باستان‌شناس با بیان این که در ادامه کاوش سنگ‌های موجود برای اطلاع از وضعیت زیر آنها برداشته شد، از شناسایی خمره‌های کوچک و بزرگی خبر داد و گفت: «شاخص‌ترین خمره این گورستان هم در همین ترانشه واقع شده بود.»
او افزود: «بستر سنگی محوطه کنده و این خمره در آن قرار گرفته بود که در کنار آن هم خمره‌های کوچک دیگری بر گردا گرد آن در ارتفاع بالاتری قرار داده شده بودند.»
او با بیان این نکته که تمام خمره‌ها دارای ظروف تدفین هستند، گفت: «یکی از نکات مهم وجود فضاهایی سنگی است که به نحوی قسمت‌بندی شده‌اند هرچند برای نظر دادن در این مورد باید تا حدودی محتاط بود.»
تدفین‌های خمره‌ای بزرگ و کوچک
معصومیان در ادامه به توضیح ترانشه B پرداخت و گفت: «این ترانشه به صورت طولی از غرب به شرق محوطه (بالا به پایین) در ابعاد 10 در 3 متر ایجاد شد.»
او با اشاره به تقسیم این ترانشه به دو بخش گفت: «بخش بالایی آن پس از برداشت حدود 1/5 متر خاکبرداری به بستر سنگی رسید و تنها شاهد دو تدفین خمره‌ای در این بخش بودیم.»
به گفته او، یکی از تدفین‌ها که یک خمره کوچک تدفینی بود در قسمت گوشه جنوبی قرار داشت و دیگری در وسط ترانشه و در دل بستر صخره‌ای قرار گرفته بود.»
سرپرست کاوش اضطراری و گمانه‌زنی به منظور تعیین عرصه و حریم گورستان زردویان گفت: «در ادامه با پیشروی بیشتر به سمت شرق (پایین) ترانشه در ابتدا به یک توده سنگی برخوردیم و پس از پاک‌سازی مشخص شد دیواری است که در گورستان به صورت عرضی از شمال به جنوب ایجاد شده و همزمان با خود گورستان است.»
او با اشاره به وجود تدفین‌های خمره‌ای در زیر این دیوار و نیز چسبیده به آن گفت: «به وضوح در سکشن زیر دیوار دو خمره تدفینی مشاهده می‌شود.»
این باستان‌شناس در ادامه اظهار کرد: «چسبیده به دیوار مورد اشاره دوباره شاهد یک دیوار دیگر هستیم که در گوشه‌ها دارای قفل و بست بوده و به‌صورت طولی از بالا به پایین در ترانشه ایجاد شده است.»
این باستان‌شناس افزود: «در فضای مابین دیوارهای به‌دست‌آمده، تدفین‌های خمره‌ای بزرگ و کوچکی وجود دارد که در اثر شدت رانش‌ها و حرکات زمین بسیار آسیب دیده هستند.»
او تعداد خمره‌های بزرگ در این ترانشه را جالب دانست و گفت: «در این بخش نیز خمره‌های کوچک هم در کنار خمره‌های بزرگ قرار دارند.»
او با اشاره به وجود خمره‌ها در داخل خاک گفت: «در این بخش به‌دلیل وجود خمره‌ها در ارتفاع بالاتر تا خاک بکر و بستر سنگی نتوانستیم کاوش را ادامه دهیم، اما این احتمال وجود دارد که در این بخش شاهد استفاده از گورستان در دوره‌های متفاوت بوده و احتمالا دو دوره تدفین را در دو لایه مختلف شاهد هستیم.»
دیواری بر سر راه سنگ چین‌ها
معصومیان با اشاره به ایجاد ترانشه C در قسمت جنوبی ترانشه A و بالاتر از ترانشه D، هدف از ایجاد این ترانشه را آگاهی از نحوه گسترش سنگ چین موجود در ترانشه A اعلام کرد.
او با اشاره به ادامه سنگ چین‌ها در این ترانشه، از شناسایی دیواری خبر داد که ادامه سنگ‌چین را محدود کرده است.
این باستان‌شناس در توضیح ترانشه D گفت: «این ترانشه 4 در 4 متر در ضلع جنوبی ترانشه B و در ضلع شرقی ترانشه C واقع شده و در گذشته توسط سارقان میراث‌فرهنگی مورد دستبرد قرار گرفته است.»
به گفته او، به‌دلیل کیفیت بسیار عالی خمره آن و نیز حجم غیر معمولش با هدف پاک‌سازی وحفاظت و انتقال به موزه، برروی آن کار شد.
شناسایی تعداد زیادی خمره در ترانشه E
معصومیان در ادامه از ایجاد ترانشه E در قسمت شمالی محوطه و در فاصله 20 متری ترانشه B، برای تشخیص این نکته که دیوارهای به‌دست‌آمده تا کجا امتداد دارند، خبر داد.
او افزود: «این ترانشه ابتدا 3 در 3 بود اما به‌دلیل بدست آمدن تعداد زیادی خمره که قسمتی از آنها در دیوار سکشن قرار داشتند ترانشه گسترش یافته و ابعادش به 6 در 6 تغییر کرد.»
او با اشاره به وجود تعداد زیادی خمره بزرگ در این ترانشه که به دلیل فشارها و رانش‌های زمین آسیب دیده‌اند گفت: «در این قسمت تمرکزی از خمره‌های بزرگ که به هم چسبیده و در کنار هم قرار دارند، مشاهده می‌شود، به گونه‌ای که در بسیاری موارد تعیین این‌که کدام ظرف تدفین متعلق به کدام خمره است تا حدی دشوار است.»
این باستان‌شناس از وجود خمره‌ها در عمق‌های مختلف در این ترانشه خبر داد که تعدادی از خمره‌ها برروی هم قرار گرفته‌اند.
او با اشاره به شناسایی مجدد رد دیوار در این ترانشه بر اساس فرض قبلی گفت: «این دیوارها به گمان ما اتفاقی نیست و احتمالا دلیل خاصی داشته اما برای اظهار نظر قطعی باید منتظر تکمیل اطلاعات باشیم.»
مجوز کاوش اضطراری و گمانه‌زنی به‌منظور تعیین عرصه و حریم گورستان زردویان توسط ریاست پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری صادر شده است.
