به‌گزارش سفرنیوز، احمد سرخوش سرپرست گمانه‌زنی برای تعیین عرصه و پیشنهاد حریم محوطه «تل پیر»، امروز سه شنبه 20 تیر 96، با اعلام این خبر گفت: «در این فصل ابتدا سعی شد با تهیه عکس‌های هوایی از سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح مربوط به سال 1343محدوده حوزه پژوهش با وضعیت کنونی ارزیابی شود.»
او افزود: «سپس بررسی‌های باستان‌شناسی اطراف محوطه به‌شعاع 3 تا 5 کیلومتر صورت گرفت و از تمام محدوده پژوهش به‌کمک پهپاد عکس‌برداری و با عکس‌های هوایی قدیمی منطقه مقایسه شد.»
این باستان‌شناس، با بیان اینکه پس از بررسی سطح محوطه، گمانه‌های آزمایشی در اطرف محوطه حفر شد، گفت: «پیرامون محوطه نزدیک به 1.5 تا 2 متر انباشت رسوبی هست و علت آن قرارگیری محوطه روی تراس رودخانه فصلی مهران است که در فصل‌های طغیان این انباشت را از خود به‌جا می‌گذارد.»
تخریب و تسطیح محوطه تل پیر
سرخوش، از تخریب و تسطیح بخش‌هایی از محوطه در جبهه شرقی و شمالی با توسعه کشاورزی و پیش روی اراضی خبر داد و ایجاد راه‌های خاکی بین مزارع بر روی عرصه محوطه را از دیگر عوامل آسیب‌رسان به محوطه اعلام کرد.
او افزود: «با توجه به گمانه‌های ایجادشده تا این مرحله از کار میدانی و تهیه نقشه توپوگرافی از سطح محوطه، به‌نظر می‌رسد که عرصه محوطه با وسعتی بیشتر از آنچه امروزه دیده می‌شود ثبت شود.»
او با تأکید بر اهمیت محوطه تل پیر گفت: «این محوطه یکی از معدود محوطه‌های دارای فرهنگ باکون در مناطق جنوبی استان فارس و پس‌کرانه‌های مرکزی خلیج‌فارس است.»
به‌گفته این باستان‌شناس، مواد سطحی و سفال‌های حاصل از کاوش‌های اشتاین، استقرار دوره باکون جدید (الف) را در این محوطه اثبات می‌کند.
سرخوش خاطرنشان کرد: «حفظ این محوطه و کاوش‌های گسترده آن می‌تواند به بسیاری از پرسش‌های باستان‌شناختی مربوط به گسترش فرهنگ‌های هزاره پنجم فارس، به‌ویژه دوره باکون، در مناطق کرانه‌ها و پس‌کرانه‌های خلیج‌فارس پاسخ دهد.»
او افزود: «کاوش در این محوطه درک و فهم ما را از ساختارهای اجتماعی‌اقتصادی هزاره پنجم قبل‌ازمیلاد در کرانه‌های شمالی خلیج‌فارس دوچندان خواهد کرد.»
نخستین محوطه مسکونی منطقه در دوره باکون الف
به‌گفته این باستان‌شناس، شهرستان مُهر در استان فارس از دو دشت گله‌دار و دارالمیزان تشکیل شده و دشت‌های واقع در این محدوده در امتداد کوه‌های زاگرس از شمال‌غرب به جنوب‌شرق گسترش یافته است.
سرخوش گفت: «طبق تحقیقات باستان‌شناسی، نخستین محوطه مسکونی این منطقه در دوره باکون الف (اواخر هزاره پنجم و اوایل هزاره چهارم پیش‌ازمیلاد ) ودر محوطه ”تل پیر“ با وسعت احتمالاً دو هکتار، در مساعدترین بخش این حوزه یعنی جنوب‌غرب شهرستان شکل گرفته است.»
او با اشاره به ثبت این محوطه در سال 1384 در فهرست آثار ملی گفت: «سر اورل اشتاین نخستین بار در سال 1311 شمسی بخش‌هایی از ایران را بررسی کرد.»
شناسایی بقایای باستانی بندر سیراف در 85 سال پیش
او افزود: «اورل اشتاین هنگام گذر از انت‌های بخش غربی ساحل خلیج‌فارس در هرمزگان، در 24 آذر 1311 شمسی، بقایای باستانی بندر تجاری سیراف را شناسایی کرد و از شمال‌شرق سیراف و از طریق تنگه معروف به کُلخرگ (گُلخَرگ)، به بخش شمال‌غرب دشت گله‌دار (شهرستان مُهر) وارد شد.»
سرخوش در ادامه توضیح داد: «این باستان‌شناس در روزهای سوم و چهارم بهمن 1311 شمسی، تنها محوطه‌های مهم پیش‌ازتاریخی کرانه‌های ساحلی خلیج‌فارس را برای نخستین بار شناسایی کرد که این محوطه ”تل پیر“ نام داشت.»
او با اشاره به اینکه اشتاین نخستین باستان‌شناسی بود که در این محوطه دست به کاوش زد گفت: «این محوطه در دشت مُهر و گله‌دار در پس‌کرانه‌های خلیج‌فارس قرار دارد.»
سرپرست گمانه‌زنی به‌منظور تعیین عرصه و پیشنهاد حریم محوطه «تل پیر» گفت: «در سال 1379 شمسی، محوطه تل پیر در چهارچوب بررسی باستان‌شناختی فراگیر شهرستان‌های لامرد و مهر بررسی شد.»
اهمیت پژوهش در روستای هزاره‌پنجمی
او افزود: «این محوطه در اسفندماه سال 1386 دوباره بررسی و در این مرحله تلاش شد که علاوه‌بر نمونه‌برداری از یافته‌های سطحی، نقشه توپوگرافیک محوطه ترسیم و یافته‌ها و سطح این محوطه و چشم‌انداز محیطی آن بررسی و مستندنگاری شود.»
این باستان‌شناس، با تأکید بر اینکه پژوهش‌ها نشان می‌دهند محوطه تل پیر به‌عنوان یک روستای هزاره‌پنجمی در جنوب فارس و سواحل شمالی خلیج‌فارس دارای اهمیت است، گفت: «این در حالی است که متأسفانه در فرایند پژوهش‌ها هیچ اقدامی برای تعیین عرصه و مشخص کردن حریم این محوطه صورت نگرفته است.»
او افزود: «تعیین نکردن عرصه و حریم باعث شده تاکنون محوطه در طی توسعه عمرانی و اجرای طرح هادی روستایی با تهدید جدی مواجه شود.»
به‌گفته سرخوش، بر همین اساس، در رایزنی‌هایی که با دهیاری و شورای اسلامی روستای هَرج انجام شد و تلاش‌های رئیس اداره میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری شهرستان مُهر، بخشداری بخش اسیر و دهیاری روستای هَرج هزینه تعیین عرصه و حریم این محوطه باستانی را عهده‌دار شدند و کار گمانه‌زنی برای تعیین عرصه و پیشنهاد حریم این محوطه پیش‌ازتاریخی در پس‌کرانه‌های خلیج‌فارس با مجوز ریاست پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری آغاز شد.
دوره باکون یکی از مهم‌ترین فرهنگ‌های عصر مس‌سنگی ایران و مرحله مهمی در زمینه تغییرات اجتماعی‌اقتصادی جوامع پیش‌ازتاریخی ایران در فارس محسوب می‌شود.
