به‌گزارش سفرنیوز، اسماعیل همتی ازندریانی سرپرست هیئت باستان‌شناسی امروز دوشنبه 29 خرداد گفت: «فعالیت باستان‌شناسان در این محوطه به شناسایی و کشف آثار ارزشمندی منجر شد که در مطالعات باستان‌شناسی غرب ایران از دوره آهن 3 (احتمالا دوره ماد) کم‌نظیر و مشابه چنین آثاری به‌جز نوشیجان در جای دیگری یافت نشده است«.
او با بیان اینکه کاوش‌های باستان‌شناسی در پشته‌های چهارگانه صورت گرفت افزود: «این پشته‌ها شامل نیایشگاهی از دوره آهن 3، استقرار آهن 3، استقرار دوره اسلامی و محوطه کارگاهی است«.
او با اشاره به ویژگی‌های فضای نیایشگاه گفت: «در این قسمت یک سازه بزرگ خشتی شناسایی شد که دارای فضاهایی بزرگ با دیوارهای قطور و مشابه سازه‌های خشتی آهن 3 (احتمالا ماد) نوشیجان ملایر است«.
این باستان‌شناس با استناد به یافته‌های باستان‌شناسی این محوطه را تک‌دوره‌ای آهن 3 (احتمالا ماد) دانست.
مهم‌ترین یافته‌های معماری
او از مهم‌ترین یافته‌های معماری این محوطه را سکوی آتشدان، سکوهای خشتی گرداگرد فضاها، دیوار جداکننده، اجاقUشکل، طاقچه‌ها و بقایای خوشه‌های گندم در مجاورت سکوی آتشدان اعلام کرد و افزود: «تمام یافته‌های سفالی در این محوطه مربوط به دوره آهن 3 است«.
این باستان‌شناس، تمام شواهد و یافته‌های کاوش را نشانگر بزرگ‌تر بودن این محوطه از معبد مرکزی نوشیجان اعلام کرد و گفت: «از کف، روی آتشدان، روی مجمع و سفال‌های برای ترمولومینسانس و از گندم‌ها برای تاریخ‌گذاری کربن 14 و مطالعات گیاه‌باستان‌شناسی نمونه‌برداری شده است«.
او با اشاره به سکوهای نشیمن که دور‌تا‌دور این فضا وجود دارد و هیچ‌کدام پشت به آتشدان نیستند افزود: «پلان نیمه‌چلیپایی در دو طرف فضا تکرار شده و با نگاهی کلی به مجموعه در‌می‌یابیم که با یک پلان چلیپایی سروکار داریم که نمونه آن در نوشیجان وجود دارد«.
او گفت: «معبد نوشیجان در اندازه 16*16 است و بخش داخلی این پلان 20*16 و بزرگ‌تر از معبد نوشیجان است«.
آتشدان و پلان شبیه نوشیجان
این باستان‌شناس در ادامه افزود: «ویژگی‌های معماری و مواردی که در محوطه‌های مادی نظیر موش‌تپه، پا‌تپه و تپه‌یلفان وجود دارد همگی را اینجا داریم ولی آنچه این محوطه را خاص کرده سکوی آتشدان و پلانی شبیه نوشیجان و بزرگ‌تر از آن است«.
او تصریح کرد: «با استناد به نتایج نمونه‌برداری و کربن 14 می‌توانیم مشخص کنیم که این محوطه تا چه اندازه از نظر زمان جلوتر، هم‌زمان و یا متأخرتر از نوشیجان است«.
او با اشاره به نحوه چیدن دیوار جداکننده گفت: «این دیوار با تکنیک خشت‌چینه یا همان خشت‌ملات، به‌صورت یک رج خشت و یک رج چینه ساخته شده که جای انگشتان روی چینه‌ها نمایان است«.
همتی ازندریانی پشته دوم را مربوط به استقرار مربوط به دوره اسلامی اعلام کرد که شامل بقایای یک کف استقراری، آثار چینه‌ای، بقایای یک تنور کامل و یک پیت است.
آثار معماری دوره میانی اسلامی
او با بیان اینکه پشته سوم در مجاورت دیواره شمالی پتروشیمی واقع شده افزود: «از جمله یافته‌های مهم این قسمت می‌توان به آثار معماری چینه‌ای از دوره قرون میانی اسلامی اشاره کرد«.
سرپرست هیئت باستان‌شناسی، مهم‌ترین یافته این بخش را مربوط به یک کوره سفالگری با ساختار کاملاً مشخص و مجزا از دوره قرون میانی اسلامی اعلام کرد.
همتی با اشاره به یافته‌های ارزشمند در پشته چهارم شامل آثار معماری خشتی با دیواره‌های با ابعاد مختلف که احتمالاً مربوط به یک محوطه استقراری و سکونتی مرتبط با سازه اصلی خشتی از دوره آهن 3 (احتمالا ماد) است گفت: «سفالینه‌های این بخش با فرم‌های شاخص آهن 3 مطابقت دارد«.
این باستان‌شناس در پایان خاطرنشان کرد: «با توجه به اهمیت این بنای خشتی که احتمالا بزرگ‌تر و مهم‌تر از معبد مرکزی تپه نوشیجان بوده است حفاظت و حراست از این محوطه باید در اولویت میراث‌فرهنگی قرار گیرد«.
او افزود: «برای دست‌یابی به نتایج کامل‌تر و پاسخ‌گویی به سؤالات بیشتر کاوش‌ها و پژوهش‌های بیشتر در این محوطه ضروری است«.
با توجه به اینکه محوطه باستانی تپه حاجی‌خان در روستای رزقان در محدوده محصور ساخت پتروشیمی ابن‌سینا فامنین همدان قرار دارد پروژه کاوش نجات‌بخشی آن در دستور کار قرار گرفت.
بر اساس آیین‌نامه اجرایی بند ج ماده 114 قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، تمام دستگاه‌های اجرایی مشمول قانون برنامه چهارم توسعه موظف‌اند قبل از اجرای پروژه‌های‌بزرگ عمرانی و در مرحله امکان‌سنجی و مکان‌یابی نسبت به انجام مطالعات فرهنگی‌‌تاریخی در مکان‌اجرای طرح اقدام کنند.
مجوز کاوش‌های نجات بخشی باستان شناسی در پتروشیمی ابن سینا فامنین توسط رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری صادر شده است
