به‌گزارش سفرنیوز، سیداحمد محیط‌طباطبایی مشاور ریاست پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، این مطلب را روز گذشته 1 خرداد 96، در نشست و هم‌اندیشی علمی مردم‌شناسی و میراث‌فرهنگی که هم‌زمان با هفته میراث‌فرهنگی به‌همت پژوهشکده مردم‌شناسی در محل پژوهشگاه برگزار شد، مطرح کرد.
او با اشاره به هفته میراث‌فرهنگی و روز جهانی موزه‌ها گفت: «آغاز سال فعالیت‌های میراث‌فرهنگی بیش از دو دهه قبل با تعیین هفته پایانی اردیبهشت به‌نام هفته میراث‌فرهنگی شکل گرفت و می‌کوشیم آنچه در یک سال انجام داده‌ایم در این هفته ارزیابی کنیم.»
مشاور ریاست پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، با بیان اینکه ایکوم جهانی، امسال شعار بسیار مهم و جالبی محور فعالیت موزه‌ها قرار داده است، تصریح کرد: «آنچه سرفصل و محور فعالیت‌های امسال موزه‌ها قرار گرفته ”داستان‌های مناقشه‌آمیز و گفتن ناگفتنی‌ها در موزه“ است.
محیط‌طباطبایی این سرفصل را همسو با فعالیت‌های دو نهاد یونسکو و ایکوم حول سه محور محیط‌زیست، صلح و تنوع فرهنگی خواند که هرساله ایکوم جهانی در حول این موضوعات شعارها و محورهایش را تعیین می‌کند و تمام کشورهای عضو و نهادهایی که در حوزه فرهنگ فعال‌اند در این حوزه‌ها کار می‌کنند.
او نتیجه فعالیت‌های فرهنگی موزه‌ها را با توجه به محور امسال همزیستی و صلح دانست و گفت: «تاریخ زندگی بشر همواره محل مجادلات و مناقشات بوده است و ما باید مفهوم و مصداق این شعار را در جامعه خویش بیابیم.»
محیط‌طباطبایی، با بیان اینکه آثار تاریخی‌فرهنگی و پدیده‌های فرهنگی از قبیل مردم‌شناسی، هنری، تاریخی و جز آن مانند آیینه‌اند که تمام حقایق را بدون تحلیل در خود نشان می‌دهند تصریح کرد: «در اغلب اوقات این تصاویر برای خود پدیده‌ها خوشایند نیست.»
محیط‌طباطبایی یکی از دلایل مخالفت روشنفکران عصر جدید را با افکار و آثار سعدی در این نکته دانست که سعدی آیینه تمام‌نمای تاریخ فرهنگ ایران است و به‌شیوه‌ای پندگونه فرهنگ را برای ما عنوان می‌کند.
او افزود: «در دنیای متشنج امروز وقتی به وقایع کشورهای مجاور و حضور طالبان، داعش و جز آن می‌نگریم می‌بینیم که این گروه‌ها آثار تاریخی و موزه‌های مهم را نابود می‌کنند؛ زیرا که این آثار گواهی بر حقیقت گذشته‌ای است که با آن‌ها مخالف‌اند.»
مشاور ریاست پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، با بیان اینکه در تاریخ معاصر دنیا همواره این وضعیت حاکم بوده، افزود: «زمانی که ناپلئون به قدرت می‌رسد و دیکتاتوری‌اش را آغاز می‌کند کتاب‌های تاریخ را تغییر می‌دهد. وقتی رایش دوم در آلمان شکل می‌گیرد، برای اینکه یک ملت مصنوعی آلمانی بسازند معلمان پروسی سرکار می‌گذارد و هیتلر کتاب تاریخ را برمی‌دارد.»
او در ادامه سخنانش مطالعات مردم‌شناسی تاریخی را بستر مهمی در روشنگری و شناخت دانست که این شناخت منجر به از بین رفتن ترس و خشونت می‌شود زیرا کسی که دست به آدم‌کشی می‌زند ترسوترین آدم‌هاست.
محیط‌طباطبایی تصریح کرد: «وقتی دانایی وارد کار می‌شود ترس جایش را به شجاعت می‌دهد و شجاعت با خودش همزیستی و مروت می‌آورد.»
او اظهار کرد: «امیدوارم در جریان فعالیت‌های سال جدید شاهد جریان هادی سیاست‌گذاری پژوهشکده مردم‌شناسی در حوزه موزه‌هایی باشیم که تحت نام موزه مردم‌شناسی شناخته می‌شوند.»
او صفت مردم‌شناسی را صفت عام بر فرهنگ تاریخی سرزمین دانست و افزود: «مردم‌شناسی هر جایی که به‌دنبال پاسخ هستیم به ما پاسخ می‌دهد به‌گونه‌ای که می‌توان هر بخش از حافظه تاریخی مردم را به‌عنوان حوزه مردم‌شناسی تعبیر کرد.»
چاپ 40 کتاب و 30 پژوهش مردم‌شناسی
علیرضا حسن‌زاده، رئیس پژوهشکده مردم‌شناسی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، با اشاره به پنج کتاب و دو پژوهشی که دراین نشست رونمایی شد به بیان گوشه‌ای از مطالب این کتابها و پژوهش‌ها پرداخت.
او افزود: «در دو سال گذشته پژوهشکده مردم‌شناسی 40 کتاب و 30 پژوهش را به‌چاپ رسانده است.»
او ابراز امیدواری کرد این پژوهشکده بتواند در راه شناخت علم مردم‌شناسی و میراث‌فرهنگی گام‌های بزرگی بردارد و مواردی نظیر اشتغال، سلامت اجتماعی، توسعه گردشگری و جز آن را به‌عنوان یک نهاد پژوهشی در راستای کاربردی کردن علوم انسانی کاربردی کند.
حسن‌زاده، با اشاره به اینکه این پژوهشکده توانسته منشور تنوع فرهنگی و همبستگی ملی را به سرانجام برساند، تصریح کرد: «مطالعات مردم‌شناسی جزایر خلیج‌فارس نیز به‌صورت دوزبانه به‌زودی به‌صورت کتاب‌های فارسی و انگلیسی چاپ می‌شود.»
رئیس پژوهشکده مردم‌شناسی، با اعلام این خبر که امسال نخستین جشنواره آیین‌های زمستانی توسط پژوهشکده مردم‌شناسی برگزار می‌شود، افزود: «دو جلد از دانشنامه تصویری دوزبانه آیین‌های فرهنگی آماده است و اجرای پروژه فیلم اتنوگرافی در استان‌های سیستان‌وبلوچستان و خوزستان که زیستگاه تمدن کهن ایران هستند در دست اقدام است.»
عشق جایگزین خشونت
حمید تنکابنی، رئیس مرکز اسناد فرهنگی آسیا، با اشاره به مفهوم صلح در تنوع فرهنگی گفت: «تاریخ معاصر ما به نقطه‌ای رسیده که به‌تعبیر متفکران امروزی درگیر یکی از هولناک‌ترین جنایت‌ها به‌نام ”جنگ“ شده است.»
او افزود: «در این میان در فرهنگ ایران مفهومی جهانی وجود دارد که می‌توان از طریق آن برنامه‌های راهبردی گسترده‌ای تهیه کرد.»
تنکابنی این مفهوم را «عشق» نامید و گفت: «مفهوم ”عشق“ از ایران باستان تا به امروز در فرهنگ ایرانی وجود داشته، از مولوی گرفته که مفهوم عشق را جهانی کرد تا شعرای معاصر که تا به امروز این مفهوم را رها نکرده‌اند.»
رئیس مرکز اسناد فرهنگی آسیا تصریح کرد: «عشق مفهومی است که در میراث‌فرهنگی ما جا افتاده و با تمام مراتب خاکی و آسمانی‌اش می‌تواند جایگزین خشونت، طمع و آز باشد.»
صنعت بومی ابریشم به‌روایت تصویر
بابک صدیقی، عکاس و مردم‌شناس، دیگر سخنران این نشست، با اشاره به شکل‌گیری طرح اولیه این پژوهش و مراحل سخت انجام کار هدف از انجام این طرح را ثبت تصویری و مردم‌نگاری صنعت بومی ابریشم از مرحله پروش کرم ابریشم تا تبدیل آن به پارچه اعلام کرد.
او با اشاره به اینکه مراحل صنعت بومی ابریشم در شهرهای مختلف صورت می‌گیرد تصریح کرد: «این صنعت در مرحله اول یعنی پرورش کرم ابریشم در استان گیلان انجام می‌گیرد و در مراحل بعدی محصول برای ابریشم‌کشی، شسته شدن و رنگ‌رزی به خراسان، کاشان و قم فرستاده می‌شود و درنهایت در آذربایجان به محصولات دیگر تبدیل می‌شود.»
این پژوهشگر تمام مراحل تهیه ابریشم را بسیار زیبا توصیف کرد و گفت: «اکثر کارگاه‌هایی که به این کار اشتغال دارند به‌صورت خانوادگی اداره می‌شوند.»
او گفت: «با همکاری ریاست پژوهشکده مردم‌شناسی ثبت صنعت ابریشم‌کشی در میراث ناملموس ایران درحال پیگیری است.»
ژیلا مشیری، ناظر علمی این پروژه و مدیر گروه اسطوره و آیین پژوهشکده مردم‌شناسی، نیز گفت: «ایران از کشورهای فعال در صنعت پروش کرم ابریشم است، ولی این صنعت که از گذشته به‌صورت سنتی وجود داشته در سال‌های اخیر رونق خود را از دست داده و روبه‌نابودی رفته است.»
او افزود: «ازاین‌رو، این کار پژوهشی در رأس فعالیت‌های پژوهشکده قرار گرفت و آقای صدیقی برای کار پژوهشی و عکاسی به استان گیلان، اصفهان، کاشان، خراسان، قم و آذربایجان‌شرقی سفر کرد و نتایج خوبی ثبت و ضبط کرد.»
ضرورت تدوین و مستندسازی میراث‌فرهنگی ناملموس
بهروز وجدانی، مردم‌شناس و پژوهشگر موسیقی، دیگر سخنران این نشست، با اشاره به پژوهش صورت‌گرفته در مورد موسیقی مقامی خراسان گفت: «در این پژوهش که در قالب تدوین اطلس مردم‌نگاشتی انجام گرفته تلاش شده مابقی موسیقی مقامی خراسان به‌صورت صوت جمع‌آوری شود.»
او با بیان اینکه بیشتر افراد فعال در این حوزه از دنیا رفته‌اند افزود: «مسئله مهمی که وجود دارد این است که کارهای انجام‌شده به‌صورت پراکنده به‌ویژه در شمال خراسان انجام شده است.»
او با اشاره به موسیقی سازی و آوازی گفت: «افرادی معروف به بخشی‌نواز در شمال خراسان هستند که معتقدند به‌سبب اخلاق و رفتاری که داشته‌اند خداوند به آن‌ها بخششی کرده که از نعمت نواختن، خواندن و ساختن ساز (دوتار) بهره‌مند شوند.»
وجدانی، با ضروری خواندن تدوین و مستندسازی میراث‌فرهنگی ناملموس، تصریح کرد: «این میراث‌فرهنگی که از نسلی به نسل دیگر و از سینه استادی به شاگردش منتقل شده، مانند سایر میراث ناملموس درحال از بین رفتن است و برای احیای آن باید کوشید.»
محمد مکاری، مدیر گروه زیست‌محیطی پژوهکشده مردم‌شناسی و ناظر علمی این پژوهش، نیز در ادامه گفت: «موسیقی را می‌توان از تمام جنبه‌های انسانی موردبررسی قرار داد.»
او با یادی از هنرمندان موسیقی مقامی خراسان گفت: «در سال‌های اخیر کارهای پژوهشی زیادی برای حفظ میراث‌فرهنگی در حوزه موسیقی ازسوی پژوهشکده مردم‌شناسی انجام گرفته که پژوهش موسیقی مقامی خراسان ازجمله آن‌هاست.»
مکاری گفت: «با توجه به اهمیت موسیقی در نوار مرزی ایران که از اهداف ملی و سازمانی محسوب می‌شود، این طرح با همراهی استاد وجدانی که در این حوزه 40 سال سابقه فعالیت دارند انجام شد.»
این نشست با رونمایی و تقدیر از نویسندگان و مترجمان پنج کتاب و دو پژوهش مردم‌شناختی شامل کتاب «نوروزنامه سغد» اثر علی نورزاد و ترجمۀ علی ایلنت، کتاب «نوروز، تنوع فرهنگی و فرهنگ صلح» اثر سمیه کریمی، اعظم موسوی و ژیلا مشیری، کتاب «جشن نوروز، تنوع فرهنگی و میراث‌فرهنگی ناملموس» اثر بهمن رحیمی و شروین معظمی‌گودرزی، کتاب «غذا در آیینه فرهنگ» اثر علیرضا حسن‌زاده، مینو سلیمی و مریم پهلوان‌شریف، کتاب «مجموعه‌مقالات مردم‌شناختی جزیره قشم» اثر ژیلا مشیری و عبدالرضا دشتی‌زاده، «پژوهش صنعت بومی ابریشم» اثر بابک صدیقی، و «پژوهش موسیقی مقامی خراسان» اثر بهروز وجدانی همراه بود.
