به‌گزارش سفرنیوز، قلعه زیویه با قدمتی حدود 3هزار سال یکی از محوطه‌های کلیدی عصر آهن 3 در شمال‌غرب ایران است. این قلعه که در فاصله تقریبی 48 كیلومتری جنوب‌شرقی شهر سقز و یك كیلومتری شمال روستایی به همین نام، قرار دارد. قلعه زیویه بر فراز تپه‌ای طبیعی که قسمتی از راس آن سنگی است، قرار دارد.
صابر وقایی سرپرست پایگاه ملی زیویه ـ کرفتو در مورد این اثر گفت: «غالب زبان‌شناسان و باستان‌شناسان عقیده دارند که این مکان، همان زیپیه یا ایزیبیای باستان بوده که در سالنامه‌های آشوری در مقام یکی از مهم‌ترین ایالت‌های حکومت مانا به آن اشاره شده است.»
او افزود: «اعتبار و شهرت جهانی زیویه به سال 1325 شمسی برمی‌گردد كه در نتیجه عوامل جوی قسمتی از رأس تپه مشرف به دیواره سنگی صخره جنوبی فرو ریخت و تعدادی از اشیای طلایی و نقره‌ای بسیار باارزش از زیر خاك بیرون آمد. این موضوع به حفاری‌های تجارتی شخصی بنام ایوب ربنو عتیقه‌شناس معروف در فاصله سال‌های 1325 تا 1332 شمسی منجر شد. در نتیجه آثار فراوانی از این محوطه به موزههای معروف جهان از جمله موزه متروپلیتن نیویورک، موزه لوور فرانسه، موزه بریتانیا، موزه ملی ایران و... راه یافت.»
وفایی در زمینه کاوش‌های علمی در این قلعه گفت: «در قلعه زیویه تا کنون 15 فصل حفاری و کاوش علمی (رابرت دایسون 1343، نصرت‌الله معتمدی 1354 تا 1356 و 1373 تا 1373 در مجموع 8 فصل، سیمین لک‌پور 1379 تا 1382، کامیار عبدی1387 با هدف بازبینی کاوش‌های گذشته، عبدالرضا مهاجری نژاد 1391 با هدف تعیین عرصه و حریم اثر) انجام گرفته است.»
بخش‌های برجای‌مانده از آثار معماری این قلعه بر روی مصطبه‌هایی در سه تختگاه قرار گرفته‌اند که عبارت‌اند از راه‌پله سنگی ورودی قلعه، راه‌پله سنگی ستون‌دار، حیاط سنگ‌فرش، اتاق‌ها و انبارهای متعدد، تالار ستون‌دار با 16 ستون (در دو ردیف هشت‌تایی) و بخش ورودی غربی و...، از برج و باروی قلعه به‌دلیل ویرانی كامل آن، مدارك خاصی به‌دست نیامده است.
سرپرست پایگاه ملی زیویه ـ کرفتو ادامه داد: «تعدادی از یافته‌های مهم این محوطه، شامل آثار طلایی (سینه‌بند طلایی، سینی نقره‌ای منقوش، دستبند طلایی و...)، ریتون‌های سفالی و کوزه‌های سفالین لعابدار، آثار عاجی و پلاک‌های عاجی منقوش، آجرهای لعابدار و... بوده که بر اساس شیوه‌های هنری اقوام بومی و محلی ساکن در منطقه زاگرس (به‌ویژه ماناها) و به‌اقتباس از برخی اسلوب‌های هنری آشوریان، اورارتوها و سکاها ساخته شده‌اند.»
وفایی در انتها خاطرنشان کرد: «به‌استناد شواهد به‌دست آمده می‌توان گفت قلعه زیویه در دوران حكومت ماناها و در اوج شكوفایی این دولت مقتدر که بر گستره وسیعی از شمال‌غرب و غرب ایران (حد فاصل دریاچه ارومیه و دریاچه زریبار مریوان) تسلط داشته، از اهمیت و اعتبار خاصی برخوردار بوده و در دوران حکومت مادها و دهه‌های آغازین امپراتوری هخامنشی، همچنان از سوی حکمرانان مورد استفاده قرار داشته است و هنر موجود در زیویه نیز، هنری مانایی ـ مادی است که سرآغاز هنر دوره‌های پس از خود یعنی هنر امپراتوری عظیم هخامنشیان است.»
