به‌گزارش سفرنیوز، سیدمحمد بهشتی رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری امروز یکشنبه 15 اسفند طی سخنانی در مراسم گشایش پانزدهمین گردهمایی سالانه باستان‌شناسی ایران تصریح کرد: «اسفند، ماه پربرکتی است و مهم‌ترین دلیل این برکت تدارک و آماده شدن برای نوروز است.»
او گفت: «یکی از نوروزهای اسفندماه همایش باستان‌شناسی کشور است که به‌نوعی نقطه پایان و آغاز سال باستان‌شناسی کشور محسوب می‌شود.»
بهشتی افزود: «باستان‌شناسی در حال تبدیل‌شدن به یک دغدغه ملی است و مردم جامعه کم‌کم پرسش‌های جدیدی را مطرح کرده و مسیرهای گذشته آن‌ها را اغنا نخواهد کرد و به دنبال طرحی نو در حوزه اندیشه خواهند بود.»
او با مطرح کردن دو پرسش مهم ایران کجاست؟ و ایرانی کیست؟ گفت: «شاید تا پیش از این، همه تلاش و یافته‌های باستان‌شناسان، پاسخگوی دغدغه‌های این گروه بود و سایر افراد چندان توجهی به این مباحث نمی‌کردند اما کم‌کم باستان‌شناسی دغدغه ملی و افراد اهل نظر در سایر حوزه‌های علوم انسانی خواهد شد.»
بهشتی با اشاره به این‌که گروه‌های مختلفی به مفهوم دقیق علمی به‌دنبال پاسخ پرسش‌های مطرح‌شده هستند، خاطرنشان کرد: «بخش قابل‌توجهی از این گروه‌ها تنها در حوزه نظر با مراجعه به متون به دنبال یافتن پاسخ‌ها هستند.»
بهشتی با تأکید بر این‌که منابع مکتوب یکی از قلمروهایی است که می‌توان برای مطالعات به آن‌ها مراجعه کرد گفت: «یکی دیگر از این قلمروها، خود آثار هستند.»
او افزود: «ما هنوز بسیاری از آثار کشورمان را نمی‌شناسیم و در بسیاری از موارد با مراجعه به آثار و عرصه واقعی متوجه اغراق‌ها و حقایق متون می‌شویم.»
رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، با اشاره به حمله مغول‌ها به نیشابور گفت: «در متون نقل‌شده، مغول‌ها حتی گیاهان را هم از ریشه‌ها درآوردند و هیچ نشانی از حیات باقی نگذاشتند؛ درحالی‌که باستان‌شناس‌ها می‌دانند درجایی که قتل‌عامی چنین گسترده اتفاق افتاده باشد باید در طی کاوش‌ها و بررسی‌ها به گورهای دسته‌جمعی برسند درحالی‌که هنوز هیچ گور دسته‌جمعی در نیشابور کشف نشده است.»
او با طرح این پرسش که آیا به‌راستی مغول‌ها به نیشابور حمله کردند یا خیر، گفت: «آثار به‌دست‌آمده نشان می‌دهد، قبل از حمله مغول‌ها کیفیت زندگی در نیشابور تنزل پیدا کرده و بحران اجتماعی و اقتصادی وجود داشته و وضعیت جامعه بسیار متزلزل بوده، درحالی‌که این موارد زیاد در متون موردتوجه قرار نگرفته است.»
او در ادامه سخنانش عالم واقع را حوزه باستان‌شناس‌ها دانست و تأکید کرد: «برای دستیابی به یک تصویر واقعی‌تر باید در کنار متون نظری به بررسی‌های باستان‌شناسی و حضور در محیط واقعی نیز توجه شود.»
او با بیان این‌که در کتاب‌ها نقل‌شده است شاه‌اسماعیل در جنگ چالدران حدود 11هزار نفر را شخصاً در چالدران کشت، گفت: «این در حالی است که به‌راستی این تعداد انسان در این منطقه جا نمی‌شد و بسیار عجیب است که یک متخصص دوره صفوی از نزدیک دشت چالدران را ندیده باشد یا یک متخصص تاریخ نادرشاه، به محل درگیری نادر و افغان‌ها نرفته باشد.»
بهشتی با تأکید بر این‌که تاریخ در جایی اتفاق افتاده است، گفت: «شاید اگر ما این رشته را به مطالعات خود اضافه کنیم به تصویری دقیق‌تر و واقعی‌تر از تاریخ برسیم.»
نباید خودمان را به متون محدود کنیم
رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، افزود: «اگر به‌راستی به‌دنبال یافتن پاسخ پرسش‌های کلیدی مطرح‌شده و دستیابی به واقعیت هستیم نباید خودمان را به متون محدود کنیم.»
بهشتی با اشاره به نقش فردوسی در احیای فرهنگ ایرانی این پرسش را مطرح کرد که آیا مردم هم نسبت به احیای فرهنگ ایرانی توسط فردوسی آگاهی داشتند؟
او با ذکر افسانه‌ای در میان مردم گفت: «در این افسانه نقل‌شده، شبی فردوسی حضرت علی (ع) را خواب دید و آن حضرت به فردوسی فرمود؛ چرا خوابیده‌ای؟ تو باید فرهنگ ایرانی را احیا کنی.»
بهشتی تأکید کرد: «این افسانه و افسانه‌های مشابه نشان می‌دهد مردم و عوام نیز خود حامل حقایق مهمی هستند.»
او در ادامه با جایگاه حافظ در بین مردم و وجود روایت‌های مختلف در مورد او اشاره کرد و دخل و تصرف‌ها را حاصل جامعه دانست.
حافظ در قلب مردم زنده است
رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، خاطرنشان کرد: «حافظ به‌عنوان بک شخصیت تاریخی شاعری بود که سال‌ها پیش درگذشت اما حافظ دیگری هم وجود دارد، حافظی که هرگز فوت نمی‌کند و هنوز هم شعر می‌گوید و غزل‌هایش به‌وسیله مردم تراش می‌خورند و جلا می‌یابند.»
او افزود: «همان‌گونه که قرن‌ها پیش حافظ شیرازی با تراش دادن غزلیات ناصر بخارایی که یک قرن پیش از او زیسته بود غزلیاتی بی‌نظیر سرود، مردم نیز در طول قرن‌ها با غزلیات حافظ همان کار را کردند.»
بهشتی تأکید کرد: «حافظ در قلب مردم ایران زنده است و مردم به‌نوعی مانند دستیار حافظ ایفای نقش کرده‌اند و این ویژگی است که در متون علمی جدید نادیده گرفته می‌شود و البته نه‌تنها منحصر به حافظ نیست بلکه فردوسی، سعدی و ... هم دارای این ویژگی هستند.»
او جامعه ایران را جامعه‌ای پویا دانست و گفت: «به همین دلیل فرهنگ ایرانی در گروه معدود فرهنگ‌هایی است که در طول تاریخ تداوم پیداکرده است.»
بهشتی خطاب به باستان‌شناسان گفت: «جامعه در حال هوشیاری و خودآگاهی است و پرسش‌ها را به‌صورت جدی‌تری مطرح خواهد کرد و به‌زودی از باستان‌شناس‌ها پاسخ این پرسش‌ها را می‌خواهد.»
به گفته بهشتی، علم باستان‌شناسی از مهم‌ترین علومی است که می‌تواند به جامعه و اهل نظر در این حوزه کمک کند.دستاوردهای این علم بسیار گره‌گشا خواهد بود و بسیاری از ابهاماتی که شاید در سایر حوزه‌ها در مرحله حدس و گمان باقی بمانند را به‌یقین نزدیک‌تر می‌کند.
او با اشاره به این‌که ما امروز در یک نقطه عطف جدی ایستاده‌ایم، ابراز امیدواری کرد که آمادگی لازم برای ایفای نقش مهم تاریخی را به دست آوریم.
