به گزارش سفرنیوز، هنر ساخت کاشی سنتی که بیش از 100 سال بود در خراسان‌شمالی منسوخ شده بود، چند سالی است که در استان احیاء شده است.
منطقه خراسان شمالی، کاشی‌کاری یکی از روش‌های دلپذیر تزئین معماری در تمام سرزمین‌های اسلامی است. تحول و توسعه کاشی‌ها با تولید عناصر خارجی کوچک رنگی در نماهای آجری آغاز شد. در اواخر قرن نهم هجری، شاه عباس اول صفوی دست به ساخت و سازهای وسیعی در اصفهان زد، اما کاشی کاری، سنتی که به کاشی کاری معرق معروف بود پاسخ گوی حجم گسترده ساخت و سازها نبود و زمان زیادی صرف ساخت و نصب آنها می‌شد.
به همین دلیل راه تازه‌ای برای کاشی کاری بناها ابداع شد که می‌توانست جایگزین خوبی برای کاشی معرق باشد. این شیوه که به کاشی خشتی یا هفت رنگ مشهور است اگر چه در مقایسه با کاشی کاری پیش از خود، ارزش هنری کمتری داشت و تنها برای سرعت بخشیدن به کار جایگزین کاشی معرق شده بود، اما سبب شد قابلیت‌های هنری بیشتری در اختیار هنرمندان قرار گیرد.
برای تولید کاشی هفت رنگ ابتدا طرح روی کاغذ سمبه شده، با گرده زغال روی کاشی کپی و به وسیله اکسید منگنز قلم گیری می‌شود بعد با رنگ‌های مختلف اما با حرارت پایین تر از رنگ اول کاشی، رنگ آمیزی می‌شود و دوباره به کوره می‌رود و آماده نصب می‌شود. چون در ساخت این کاشی‌ها از رنگ‌های مختلف متشکل از ۷ رنگ اصلی استفاده می‌شد آن را هفت رنگ می‌خواندند. رنگ‌هایی که مورد استفاده قرار می‌گیرد بیشتر شامل رنگ‌های آبی، فیروزه‌ای، سبز، زرد، قرمز و آبی لاجوردی است و از ترکیب آنها بالغ بر ۲۰ رنگ دیگر ساخته می‌شود.
مریم علی اکبری مسئول کارگاه کاشی سنتی نوای خاک در بجنورد در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، منطقه خراسان شمالی، با اشاره به اینکه هنر ساخت کاشی سنتی بیش از 100 سال بود که در استان منسوخ شده بود، اظهار کرد: این هنر چند سالی است که در این استان احیاء شده و کارگاه تولید این کاشی از سال 88 آغاز به کرده است.
وی افزود: در ابتدا به دلیل اینکه نمی‌دانستیم آینده این کار چگونه می‌شود، کارگاه را با وسعت کوچکتری راه اندازی کردیم ولی بعد از مدتی توانستیم آن را گسترش دهیم. کارگاه کنونی که ما در آن مستقر هستیم سوله‌ای بوده که اداره کل اوقاف به ما اختصاص داده است.
علی اکبری اظهار کرد: کار تولید کاشی هفت رنگ را با 20 میلیون تومان شروع کردیم. 10 تا 12میلیون تومان از این مقدار مواد اولیه و رنگ خریداری کردیم و با 6 میلیون تا هفت میلیون تومان نیز کوره ساختیم.
وی با بیان اینکه سالانه 1500 مترمربع کاشی هفت رنگ در این کارگاه تولید می‌شود، تصریح کرد: کاربرد این کاشی‌ها بیشتر در مساجد، حسینیه‌ها و اماکن مذهبی است و کمتر افراد برای استفاده آن در منازل خود به سراغ این هنر می‌آیند. البته برای افرادی که می‌خواهند هنر سنتی را در فضاهای مدرن حفظ کنند، طرح‌هایی را پیاده می‌کنیم.
علی اکبری با اشاره به اینکه حجم کار زیاد است، اظهار کرد: هم در داخل و هم از خارج استان سفارش می‌پذیریم اما به علت اینکه حجم کار زیاد است، بیشتر از داخل استان سفارش کار قبول می‌کنیم. چندی پیش در نمایشگاهی در کشور ترکمنستان حضور یافتیم که در آنجا سفارش‌هایی قبول کردیم.
وی با اشاره به اینکه ارزش هر مترمربع کاشی هفت رنگ 150هزار تومان است، تاکید کرد: بازار کار خوب است اما پرت کار زیاد است و ما متحمل هزینه‌های زیادی می‌شویم.
علی اکبری درباره نحوه کار توضیح داد: ما کاشی‌ها را از شهرهای دیگر وارد کرده، طبق فضا طرح را آماده می کنیم، به وسیله سوزن کل نقش را سوزنی کرده و سپس طرح را بر روی کاشی منتقل می‌کنیم. طرح قلم گیری می‌شود و بعد از آن با رنگ‌های لعاب، رنگ‌های مختلف را پیاده می‌کنیم و بعد از خشک شدن رنگ‌ها کاشی به داخل کوره منتقل می شود تا با درجه حرارت 1000 تا 1100 درجه سانتیگراد کاشی‌ها به مدت 48 ساعت پخته شوند.
وی ادامه داد: سوخت این کوره نفت است و سختی‌هایی نیز در هنگام پخت کاشی وجود دارد. کم و زیاد شدن حرارت سبب می‌شود تا کاشی‌ها به خوبی براق نشوند و یا اگر در حین روشن بودن کوره، در جایی از لوله انتقال نفت حباب جمع شود، مشکلات خاص خود را بوجود می‌آورد. ممکن است یکی از آجرهای داخل کوره که در آن کاشی گذاشته شده شل شود و بیفتد و همراه با افتادن یک کاشی، چهار پنج کاشی نیز بیفتد و آنگاه است که مجبور می شویم کار را از اول شروع کنیم.
علی اکبری بیان کرد: علاوه بر کاشی هفت رنگ، طبق تقاضای متقاضی، آجر "معقلی" که برای مناره و گلدسته‌ها استفاده می شده و معرق کاشی نیز تولید می‌شود.
وی با اشاره به اینکه در حین احیاء این هنر دستی حمایت‌های چندانی از ما نشده است، گفت: برای توسعه کار، نیازمند دریافت تسهیلات هستیم. اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان ما را به بانک معرفی کرد اما نرخ تسهیلات بسیار بالا بود و از گرفتن آن منصرف شدیم. همچنین برای گرفتن یک سوله به شهرک صنعتی بجنورد مراجعه کردیم اما قیمت آن را 350 میلیون تومان اعلام کردند که این قیمت بسیار بالا بود.
علی اکبری با اشاره به اینکه هم اکنون هشت نفر به صورت مستقیم و 20 نفر به صورت غیرمستقیم با ما همکاری دارند، خاطرنشان کرد: انتظار داریم تا مسئولان به منظور حمایت جدی از اشتغالزایی از این کارگاه حمایت کنند.
علی عابدی، معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی خراسان شمالی در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا اظهار کرد: در کل کشور ۳۰۰ رشته صنایع دستی وجود دارد که از این تعداد در حال حاضر ۵۰ رشته در مناطق مختلف خراسان شمالی فعال است. از چند سال گذشته تاکنون ۱۶ رشته صنایع دستی منسوخ شده در استان احیا شده‌اند.
وی اضافه کرد: رشته‌های صنایع دستی شامل ابریشم بافی، کارت بافی و نمد مالی از جمله رشته‌های احیا شده در استان به شمار می‌روند و افزون بر این، رشته‌های جدید صنایع دستی نظیر کاشی‌سازی که قبلا در استان وجود نداشتند نیز در استان فعال شدند.
عابدی بیان کرد: ۲۲ رشته صنایع دستی فعال در خراسان شمالی مهر اصالت ملی و سه رشته مهر اصالت یونسکو را دریافت کرده‌اند و ۱۱ اثر هم به مرحله داوری برای دریافت مهر اصالت یونسکو ارسال شده است.
