به گزارش سفر نیوز،فصل هفتم کاوش شهر تاریخی بلقیس اسفراین با هدف شناخت و دستیابی به ساختارها و فضاهای داخل ارگ و ادامه کاوش‌ها در محدوده شارستان آغاز شد.
احمد نیک گفتار، سرپرست هیأت کاوش در شهر تاریخی بلقیس اسفراین با اعلام این خبر گفت: این فصل از کاوش روی تپه «منار» به منظور روشن شدن ساختار ستوندار، بنای آجرفرش و صحن حیاط‌دار که احتمال می‌رود بقایای مسجد باشد، متمرکز است .
او با اشاره به همکاری پایگاه میراث فرهنگی شهر تاریخی «بلقیس» برای اجرای این پروژه افزود: کاوش‌های باستان‌شناختی در این محوطه باستانی برای نخستین‌بار در سال 1352 انجام شد.
به گفته وی، مدت‌ها بعد زمانی که حفر کانال‌های آبرسانی به منظور تامین آب کشاورزی اراضی قصبه اسفراین آغاز شد، در مسیر حفر کانال مسیر لوله‌های آب باعث تخریب گسترده‌ی آثار تاریخی شد، این فعالیت باعث شد تا سازمان میراث فرهنگی و گردشگری خراسان شمالی درصدد تعیین حریم شهر تاریخی بلقیس برآمد.
نیک گفتار اظهار کرد: به همین منظور گروهی از باستان‌شناسان مشغول گمانه‌زنی در این محوطه برای تعیین حریم شدند که از مهمترین نتایج این کاوش می‌توان به مشخص کردن وسعت مجموعه‌ی بنا، کشف بقایایی از گورستان و گاه‌نگاری شارستان اشاره کرد.
به گفته این باستان‌شناس، پس از آن به تدریج با ارائه گزارش گمانه‌زنی و چاپ مقالاتی درباره تاریخ باستان‌شناسانه‌ی این شهر کهن، توجهات به سوی این مجموعه جلب شد و در سال 1388 مجموعه شهر بلقیس به عنوان پایگاه میراث فرهنگی مصوب شد و فصل دوم کاوش و گمانه زنی‌های باستانی نیز در همین سال عمدتا در چهارچوب ارگ و اطراف آن انجام شد.
وی گفت: براساس شواهد و یافته‌های باستان‌شناختی و همچنین اشاره متون تاریخی قرون ششم و هفتم هجری قمری به وجود ارگ و بارو در اسفراین می‌توان ساخت ارگ شهر بلقیس را تا دوره سلجوقی یا اندکی پیش از آن به عقب برد و این طور گفت که این مکان در زمان سربداران و صفویه ارگ چندین بار مرمت شده است.
این باستان شناس افزود: نتایج به دست آمده بیانگر آن است که ساختمان ارگ بدون پی بوده و ساخت آن مستقیما از روی زمین آغاز شده است و براساس گمانه‌های ایجاد شده در داخل ارگ، ارگ روی زمینی مسطح و همتراز با زمین های هموار دشت مجاور و بر روی یک پشته خاک طبیعی یا مصنوعی ساخته شده است.
وی در ادامه گفت: فصل سوم این کاوش‌ها در تابستان سال 1389 با هدف شناخت فضاها و کارکرد بناها در محدوده تپه منار و بخش هایی که فعالیت های ژئومغناطیس صورت گرفته بود، به انجام رسید.
نیک گفتار افزود: این فصل از کاوش ها در سه بخش پی کاوی و آواربرداری، لایه نگاری و کاوش افقی انجام شد که شناسایی فضاهای مهم ترین دوره استقراری شهر تاریخی بلقیس – ایلخانی یکی از این اهداف بود. علاوه بر این، این فصل از کاوش ها به شناسایی بخش های صنعتی شهر از جمله کوره سفالگری و شناخت فضاهای معماری قرون چهارم و پنجم هجری قمری در قسمت های جنوبی تپه منار شد.
به گفته سرپرست هیأت کاوش در شهر بلقیس اسفراین ، فصل چهارم این کاوش ها در تابستان سال 1390 با دو هدف عمده پی کاوی دیوار شارستان و شناخت فضاها در محدوده ارگ بلقیس و شارستان با تاکید بر تپه منار انجام شد.
نیک گفتار افزود: فصل پنجم کاوش شهر تاریخی بلقیس اسفراین نیز در بهار و تابستان سال 1391 با دو هدف عمده پی کاوی دیوار شارستان و شناخت فضاها در محدوده شارستان با تاکید بر تپه منار انجام شد که از مهمترین نتایج و کشفیات آن می توان به کشف دوسازه آبی از نوع آب انبار اشاره کرد که در نوع خود بی نظیرند.
به گفته این باستان شناس، از دیگر یافته ها در این بخش می توان به بقایای فراوانی از شاخ اشاره کرد که این شاخ‌ها در خارج از فضای ستوندار درکف یک اتاق مربوط به قرون سوم و چهارم کشف شد، براساس شواهد بدست آمده این شاخ ها متعلق به قوچ و میش کوهی است که به صورت منظم قطعه و برش خورده اند که گویای ساخت یک شی هنری یا غیره درتفکر صنعتگر بوده اما به دلیل یافت نشدن وسایل خاص درپیرامون آنها در مورد کاربری واستفاده از آنها اطلاعی حاصل نشد.
سرپرست هیأت کاوش در شهر تاریخی بلقیس اسفراین با بیان اینکه فصل ششم کاوش های باستان شناحتی شهر تاریخی بلقیس اسفراین در تابستان سا ل 1393انجام شد افزود: پاسخ به سوالات مطروحه در باره وجود آثار معماری درون ارگ تاریخی و در صورت وجود تلاش برای تاریخ گذاری و شناخت کاربری فضاها و توسعه دامنه شناخت و آگاهی از ساختارداخلی ارگ باهدف آماده سازی زیرساخت ها برای مرمت اضطراری و تکمیلی در داخل ارگ در چارچوب دو ترانشه در ابعاد مختلف از اهداف این کاوش بود که به انجام رسید.
به گفته وی نخستین کشفیات این کاوش نشان از یک سازه داشت که احتمالا با آب ، مصالح آجر و شفته آهک و درمواردی قلوه سنگ ساخته شده است که در حفاری های غیر مجاز،
بخش های اعظم آن تخریب شده بود و به همین دلیل هیچ اظهار نظری درمورد نوع کاربری آن نشد.
براساس این گزارش، شهر تاریخی اسفراین مشهور به «شهر بلقیس» در 3 کیلومتری جنوب غرب شهر کنونی اسفراین قرار گرفته است.این شهر اسلامی بالغ بر 180 هکتار وسعت دارد و از یک مجموعه آثار شامل بقایای ارگ و خندق پیرامون آن و شارستان شامل: برج و بارو، مقبره شیخ آذری ، ویرانه های معروف به منار تپه (مسجد جامع) ، کوره سفالگری ، آب انبار، بازار ، کاروانسرا ، بنای معروف به یخدان ها و یک گورستان وسیع در نزدیک دروازه شرقی تشکیل شده است.
براساس اسناد تاریخی این شهر پیش از اسلام، آباد و شکوفا بوده و در سال 31 هجری توسط مسلمانان فتح می شود و طبق یافته های باستان شناختی قدیمی ترین استقرار در این شهر تاریخی که تاکنون شناسایی شده مربوط به اواخردوره ساسانی – صدر اسلام است و زندگی در آن تا پایان دوره صفوی به طور مداوم جریان داشته است و بالاخره این شهردر اواخر دوران طهماسب دوم و ابتدای حکومت نادر یعنی در سال 1131 ه.ق توسط افغان ها کاملاًویران و در هم کوبیده شد. به نحوی که جایگاه پیشین خود را از دست داداز این زمان کم کم نام افسانه‌ای بلقیس بر روی خرابه های شهرقدیمی اسفراین گذاشته شد.
