به گزارش سفرنیوز، زمینه‌های عرضه در شهر خلاق پیوسته از طریق پویایی و جست‌وجو باید به روز شود و تسهیلات و خدمات ارائه شده متناسب با سلیقه جامعه میهمان تغییر کند.
اولین کنفرانس بین‌المللی توریسم خلاق در سال 2008 برگزار شد. در این کنفرانس شرکت‌کنندگان به بررسی نقش توریسم خلاق به عنوان یک ابزار توسعه اقتصادی در شهرها و کشورها بهره پرداختند. بهره‌گیری از هنرهای محلی، موسیقی، معماری و سایر ویژگی‌های یک منطقه از دیگر مواردی بود که در این کنفرانس بین‌المللی شرکت‌کنندگان پیرامون آن گفت‌وگو کردند. به گمان کشورهای شرکت‌کننده، توریسم خلاق ضمن حفظ و ابقای سنت‌ها و لایه‌های پنهان موجود در فرهنگ کشورهای مختلف از این توان برخوردار است که بخش قابل توجهی از درآمد صنعت گردشگری را به خود اختصاص دهد. در ایران بحث درباره توریسم خلاق در زمان ریاست محمدعلی نجفی در سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری دوباره مطرح شد؛ او با اعلام شهرهای کاشان و کیش به‌عنوان مقاصد گردشگری خلاق ابراز امیدواری کرد که صنعت گردشگری در این شهرها و در ادامه در کل کشور، از مزایای این نام‌گذاری بهره‌مند شود.
خروج ریاست نجفی از مجموعه سازمان میراث فرهنگی، بحث شهرهای خلاق را نیز بلاتکلیف گذاشت تا اینکه محمدرضا پوینده - مدیرکل برنامه‌ریزی گردشگری سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در اظهارنظری که روز گذشته مطرح کرد از معرفی شهرهای تبریز و یزد به عنوان شهرهای خلاق در سال‌های 2016 و 2017 به سازمان همکاری‌های اسلامی خبر داد. وی هفت شاخص یونسکو برای شهرهای خلاق از جمله غذا، موسیقی، ادبیات، آیین‌ها و مبلمان شهری را در این انتخاب موثر دانست و عنوان کرد: پروژه‌ای مشابه یونسکو نیز برای داخل ایران تعریف شده تا رقابت میان شهرها انجام و از ظرفیت شهرداری‌ها برای توسعه گردشگری بهره گرفته شود، اما توریسم خلاق چه تعاریفی دارد و چگونه می‌توان از آن برای توسعه اقتصادی در شهرها بهره گرفت؟
نگاه با عطوفت لازمه توسعه شهر خلاق
دکتر محمدتقی رهنمایی استاد دانشگاه تهران گفت: وقتی از یک شهر خلاق صحبت می‌شود فقط اشاره ما به خلاقیت در زمینه گردشگری محدود نمی‌شود، بلکه این امر حوزه‌های مختلفی از قبیل صنعت، بنادر، دانشگاه و تحقیقات علمی و ... را نیز شامل می‌شود و شهر در هر کدام از اینها می‌تواند واجد صفت خلاقیت باشد. وی افزود: زمانی ما از صفت خلاق در توصیف یک شهر در زمینه گردشگری سخن می‌گوییم که شهر واجد ویژگی‌هایی نظیر پویایی و فعالیت در زمینه گردشگری باشد و در این حوزه نوآوری داشته و خدماتی ارائه کند که بازدیدکنندگان از آن لذت ببرند.
این استاد دانشگاه ادامه داد: مردم ساکن در شهر خلاق باید بردبار و نگاهشان نسبت به گردشگران مثبت باشد. آنها نباید به گردشگر به عنوان یک فرد بیگانه و خارجی که دارای سابقه خوشایند نیست نگاه کنند، در این راستا نگاه انسانی و باعطوفت از لازمه‌های یک شهر خلاق در عرصه گردشگری است. وی عدم تلقی گردشگر به عنوان یک ابزار اقتصادی را از دیگر لازمه‌های تعریف یک شهر خلاق دانست و گفت: نباید در شهر خلاق تنها نگاه به جیب گردشگر باشد و در قیافه او تنها اسکناس دیده شود! در مقابل شهروندان شهر خلاق باید نگاهشان به گردشگر به عنوان فردی باشد که برای بازدید از منابع فرهنگی، انسانی و تاریخی به شهرشان سفر کرده و باید با خاطره خوش این شهر را ترک کند. رهنمایی ادامه داد: در راستای دستیابی به این اهداف، زمینه‌های عرضه در شهر خلاق پیوسته از طریق پویایی و جست‌وجو باید به‌روز شود و تسهیلات و خدمات ارائه‌شده متناسب با سلیقه جامعه مهمان تغییر کند. وی تصریح کرد: خلاقیت ممکن است کشف برخی راز و رمزهای فرهنگی و تاریخی ساکن شهرها باشد؛ به عنوان مثال در سفرنامه‌های موجود درباره ایران دوره قاجار کشورمان به عنوان کشوری کثیف با کوچه‌های تنگ، پرپیچ‌وخم و بن‌بست توصیف شده است. نویسنده کتاب سیمای فرهنگی ایران با بیان این مطلب که تشریح دلایل معماری ایران در دوره‌های مختلف تاریخی می‌تواند ذهنیت گردشگر را تغییر دهد، افزود: به عنوان مثال ذکر تاریخ پرفراز و نشیب ایران در توضیح کوچه‌های پرپیچ و خم و سادگی نمای خانه‌ها می‌تواند به گردشگر این آگاهی را دهد که با توجه به ظرف تاریخی ایران، معماری را مدنظر قرار دهد. وی در همین رابطه شرح لایه‌های پنهان و بازدید از جاذبه‌های تاریخی ایران را به‌ویژه برای تورگردانان خارجی خواستار شد و اظهار کرد: به عنوان مثال بازدید از «مادی»های اصفهان می‌تواند یکی از جاذبه‌های گردشگری این شهر در کنار میدان امام یا مسجد شیخ لطف‌الله باشد. مادی‌ها شبکه‌های آبرسانی از رودخانه زاینده‌رود هستند که از بالادست جدا شده و از‌طریق نهرهای آب جاری در سطح شهر وظیفه آبرسانی را به عهده داشتند. به این ترتیب گردشگر با مشاهده مادی‌ها می‌تواند با بخش دیگری از تاریخ معماری و شهرسازی ایران دوره صفوی آشنا شود. رهنمایی در پاسخ به این پرسش که آیا انتخاب یزد و تبریز به عنوان شهرهای خلاق به درستی صورت گرفته است، گفت: کسانی که در حوزه شهر خلاق تصمیم‌گیری می‌کنند، باید گردشگری را به عنوان یک پدیده نیمه دوم قرن بیستم و قرن بیست و یکم مدنظر قرار دهند. گردشگری تنها به آژانس و تورگردانی معمولی ختم نمی‌شود، گردشگری یک رفتار انسانی و پدیده فرهنگی است که نگاه انسان‌ها به جهان را شکل می‌دهد. وی اضافه کرد: کسانی که وارد حوزه گردشگری خلاق می‌شوند باید راز و رمزهای موجود در منطقه را برای بازدیدکنندگان تشریح کنند؛ یک گردشگر باید از این نکته آگاه باشد که چرا بازارهای حرفه‌های مختلف در ایران مستقل هستند و تیمچه‌ها، راسته‌ها و کاروانسراها شکل گرفتند. نقش اقلیم در نوع صنایع‌دستی موجود در هر منطقه از دیگر مواردی است که تورگردانان در شهرها و به‌ویژه شهرهای خلاق باید آن را مدنظر قرار دهند.
توریسم خلاق گردشگر را به مقصد بازمی‌گرداند
دکتر ناصر رضایی، عضو پژوهشکده گردشگری سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری نیز در این رابطه گفت: شهر خلاق ایده‌ای است که می‌تواند بن‌بست‌های مدیریتی را در یک منطقه حل کند و زمانی که آن را در عرصه گردشگری استفاده می‌کنیم بهره‌گیری از توان این صنعت برای رشد اقتصادی و کاستی‌های موجود در عرصه اشتغال، درآمد و... است. وی ادامه داد: در توریسم خلاق، گردشگر می‌تواند یک ارتباط قلبی با منطقه برقرار کند و این امر بازگشت دوباره به مقصد سفر را در پی دارد. به‌عنوان مثال زمانی که گردشگر در ماسوله بتواند در بافت عروسک‌های کاموایی شرکت داشته باشد این امر نه‌تنها به یک خاطره خوش ختم شده، بلکه احتمال سفر دوباره او را به ماسوله بالا می‌برد.
وی با استقبال از طرح سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در گزینش یزد و تبریز به‌عنوان شهرهای خلاق اظهار کرد: انتخاب این شهرها می‌تواند در کنار قطب‌های گردشگری کشور که شامل شیراز و اصفهان است، مقاصد سفر را افزایش دهد و در عین حال به معرفی فرهنگ و تاریخ این شهرها کمک کند. این عضو پژوهشکده گردشگری با اشاره به آمارهای غیررسمی، درباره تاثیر رضایت و نارضایتی گردشگر بر اقتصاد گردشگری ادامه داد: با توجه به آمارهای غیررسمی رضایت گردشگر می‌تواند هشت گردشگر دیگر را جذب و نارضایتی او می‌تواند 27نفر را از سفر به مقصد منصرف کند.
بنابراین با توجه به این آمارها می‌توان توریسم خلاق را ابزاری دانست که رضایت گردشگر را بالا می‌برد و نقش قابل توجهی را در توسعه صنعت گردشگری ایفا می‌کند.
گفته‌های متخصصان عرصه گردشگری نشان‌دهنده ورود همه مولفه‌های شهری در عرصه گردشگری است. بر این مبنا تنها امکانات اقامتی یا جاذبه‌های تاریخی و طبیعی برای انتخاب دوباره مقصد کافی نیستند، شیوه برخورد با گردشگر در کنار مولفه‌هایی نظیر سنت و فرهنگ یا صنایع‌دستی نیز می‌توانند به همان نسبت به کسب رضایت توریست بینجامند و در نهایت تصویر همه جانبه‌ای را از مقصد سفر در اختیار او قرار دهند. شاید بتوان گفت تنها با توریسم خلاق است که می‌توان تصویری منصفانه و درست از مقصد ارائه داد.
