به گزارش سفرنیوز، در حالی که گردشگری ادبی در جهان ظرفیت بسیار مناسبی برای کسب درآمد از صنعت گردشگری دارد، ایران با توجه به در اختیار داشتن بزرگانی چون حافظ، سعدی و فردوسی اکنون در این شاخه از گردشگری یکی از کم کارترین کشورها می باشد.

عجیب است که هنوز بسیاری از گونه‌های گردشگری در ایران جدی گرفته نمی‌شود. این بی‌اعتنایی به گردشگری نه صرفا در سطح مردم و عامه که بسیاری از مسئولان و تصمیم گیران این حوزه هم چندان اعتنایی به گونه‌های دیگر گردشگری ندارند.

این ذهنیت از آنجایی قابل تامل است که بدانیم تعریف تمامی عامه مردم از سفر و گردشگری همان است که مسئولان می اندیشند و آنها هیچ تلاشی نمی کنند تا ذهنیت مسافران را نسبت به گشت و گذار تغییر دهند.

گردشگری ادبی یکی از گونه های پردرآمد و البته جذاب این صنعت است و از آنجا که محمدعلی نجفی، رئیس سازمان میراث فرهنگی در همان ابتدای روی کار آمدن خود شعار «گردشگری فرهنگی» را ویترین کار خود کرد، انتظار می رفت تا در این حوزه هم فعالیت هایی صورت گیرد.

این نوع گردشگری با توجه به شناخت و علاقه مردم به فرهنگ غنی ایران می تواند مسافران بسیار زیاد داخلی را هم به سوی سفر سوق دهد، بماند گردشگران خارجی را که ایران را به نام فرهنگش می شناسند و تنوع فرهنگی موجود در ایران آنها را راهی این سرزمین می کند. هفته پیش رو هفته کتاب و کتابخوانی است و همین موضوع بهانه ای شد تا به گردشگری ادبی بپردازیم، اما مشکلات این نوع گردشگری در ایران چیست که هنوز همه ادبا و هنرمندان ایران از پیشتر ها تا اکنون نتوانسته اند بهانه سفر ایرانیان باشند.

یک سوزن به خود

نمی توان تمام مشکلات کم کاری در این حوزه را به پای تصمیم گیران گذاشت. بدیهی است که ایرانیان درباره فرهنگ پیشینیان خود خیلی تفاخر می کنند، اما چندان رغبتی برای بازدید از بازمانده های این فرهنگ ندارند.

به عنوان مثال بسیاری از ایتالیایی ها و برخی اروپاییان وقتی به ایران سفر می کنند، سعی می کنند مسیر سفر مارکوپولو را طی کنند، ولی در ایران ما، کسی اصلا نمی داند که ناصر خسرو در مسیر سفر خود از چه مکان هایی گذر کرده و سفر نامه گرانبهای خود را چند قرن قبل از مارکوپولو نوشته است، اما اگر جایی صحبت از مقایسه ناصرخسرو و مارکوپولو باشد البته می دانیم که ما ایرانیان تمام تلاش خود را درباره ارجحیت ناصر خسرو به این جهانگرد ایتالیایی انجام خواهیم داد در صورتی که شاید هیچ کداممان حتی از مسیر حرکت ناصرخسرو در ایران خبری نداریم.

در شکل کلان تر در این حوزه می توان به گردشگری فرهنگی پرداخت. امروزه بیشتر تورهای دنیا بخشی به این نام دارند و بسیاری از مسافران را به بهانه بازدید از این نوع گردشگری در فهرست تورهای خود ثبت نام می کنند. به عنوان مثال هنر سینما تنها محدود به سالن های تاریک نمی شود، همان طور که تورهای بسیاری هستند که براساس فیلم های سینمایی به گردشگری شان رونق می دهند.

تور گردشگری فیلم های وودی آلن در اروپا نمونه متاخر این موضوع است. این که آژانس های سفری در اروپا براساس فیلم های اخیر وودی آلن و تمام مسیرهایی که شخصیت اول فیلم در آنجا ماجراها داشته توری را طراحی کرده اند و درآمد های هنگفتی به جیب زده اند.

منتقدان چه می گویند؟

خانه نیما یوشیج در یوش؛ زادگاه و البته محل دفن این شاعر بزرگ ایرانی هم هست. شاید برای گردشگران جالب باشد که در کوچه باغ هایی قدم بزنند که روزگاری نیما در آن گام بر می داشته و شاید زمزمه می کرده است که «کجای این شب تیره بیاویزم قبای ژنده خود را... .»

اسماعیل قادری، استاد دانشگاه معتقد است دولت ها در این حوزه کم کاری می کنند. او می گوید اکنون گردشگری ادبی در بسیاری از شهرهای جهان رونق پیدا کرده است. به عنوان مثال در شهر «پراگ»، زادگاه کافکا مسیرهایی برای گردشگری ادبی تعریف شده است و مردم زیادی از میدان ها و کافه های محل گذر و استراحت این نویسنده دیدن می کنند. در شهر «برلین» نیز یادمان های موتزارت، بتهوون و آرامگاه های مشاهیر، نویسندگان و موزیسین ها پراز گردشگر است.

این استاد دانشگاه به تورهایی که دفاتر خدمات مسافرتی تحت عنوان «گردشگری ادبی» برگزار می کنند اشاره می کند و می گوید: تعریف مسیر برای گردشگری ادبی نیازمند انجام تحقیقات علمی، تعریف مفاهیم پایه ای و احیای هویت تاریخی است.

این در حالی است که بسیاری از دفاتر مسافرتی و فعالان حوزه گردشگری در بیشتر مواقع فقط با شنیدن یک نام درصدد عملیاتی کردن و تقلید از آن بر می آیند بدون آن که پروسه علمی را طی کرده باشند. این روند به توسعه گردشگری ادبی آسیب می رساند.

در حالی که گردشگری ادبی در جهان ظرفیت بسیار مناسبی برای کسب درآمد از صنعت گردشگری دارد، ایران با توجه به در اختیار داشتن بزرگانی چون حافظ، سعدی و فردوسی اکنون در این شاخه از گردشگری یکی از کم کارترین کشورها بوده به صورتی که گردشگری ادبی در کشوری که مهد علم و ادب منطقه بوده هیچ جایگاه و رونقی ندارد. حال آن که ترکیه فقط با در اختیار داشتن مزار مولانا و سرمایه گذاری درست در گردشگری ادبی سالانه میلیون ها دلار درآمد از گردشگرانی که برای دیدن مراسم بزرگداشت وی به ترکیه و شهر قونیه سفر می کنند به دست می آورد؟

در این زمینه آرش نورآقایی، دبیر اجرایی همایش ملی گردشگری ادبی نیز می گوید این نوع گردشگری از مستعدترین شاخه های گردشگری و البته غنی ترین آنهاست که در صورت توجه مسئولان در آمد هنگفتی را در صنعت گردشگری ایران تزریق خواهد کرد.

رئیس هیات مدیره انجمن راهنمایان گردشگری استان تهران ضمن تاکید بر فواید اقتصادی رونق این نوع گردشگری در کشورمان به مزایای دیگری همچون تقویت جریان فرهیختگی در میان اقشار مردم، تقویت و غنی کردن محتوای مواد آموزشی کودکان و بزرگسالان، معرفی دقیق و تصویرسازی درست از مفاخر ایران زمین و پاسداری از ارزش های هنری و ادبی کشورمان در صورت توسعه گردشگری ادبی اشاره می کند.

از سوی دیگر محمدحسین فراهانی، مدیرکل پیشین میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران ضمن تاکید بر توسعه گردشگری ادبی در کشورمان با توجه به شعرای بسیار معروفی چون سعدی و حافظ می گوید: این نوع از گردشگری این پیامد را خواهد داشت که گردشگران با آشنایی با زندگی شعرا و ادبای کشور مقصد می توانند آداب و رسوم و فرهنگ منطقه را زنده نگهدارند.

مدیرکل پیشین میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران از گورستان ظهیرالدوله به عنوان مکانی خاطره انگیز برای تمام افرادی که به علم و ادب علاقه مند هستند نام می برد و می گوید این مکان می تواند تبدیل به یکی از پاتوق های بزرگ گردشگری پایتخت شود و علاوه بر علاقه مندان داخلی، خارجی ها را نیز به خود جلب کند.

اشکال گردشگری

خانه فرانس کافکا نویسنده مشهور اهل چک که سالانه پذیرای گردشگران بسیار از اقصی نقاط دنیاست که به واسطه کتاب ها و داستان هایش راهی کشور چک می شوند .

جاذبه های گردشگری ادبی معمولا در سه شکل متجلی می شود:

اول مکان های واقعی: این مکان ها با زندگی یک نویسنده ارتباط واقعی دارند و معمولا محل تولد، زندگی، آفرینش آثار، مرگ و دفن آنها هستند.

دوم مکان های خیالی: این مکان ها بیانگر یا تجلی فضای رمان، نمایشنامه یا شعر هستند. خیابان های دوبلین در اولیس نوشته جیمز جویس، خانه خیالی شرلوک هلمز نوشته سرآرتور کونان دویل، قلعه ها و دژها و مکان هایی که در ادبیات کهن ما از آنها نام برده شده ازجمله این جاذبه ها هستند.

سوم مکان های ساخته شده: مکان هایی هستند که بعمد برای جذب بازدیدکننده خلق شده اند. دنیای دیکنز که بتازگی در چاتهام افتتاح شده است و دنیای بیتریکس پاتر در ویندرمر از این نمونه مکان ها هستند. ارتباط با یک چهره یا شخصیت ادبی به مقصد امکان می دهد تا دامنه وسیعی از جاذبه های موضوعی گردشگری را توسعه دهد.