آنچه امروز در باغ نگارستان به عنوان بخشی از مرکز آموزش دانشگاهی معرفی می‌شود مربوط به زمان پهلوی اول است که بر روی بناهای دوره قاجار ساخته شده است. قرار است آنچه از این دوره بدست آمده در اتاق تاریخ نگارستان به نمایش درآید. "مصطفی ده پهلوان" معاون امور موزه‌های اداره کل فرهنگی دانشگاه تهران است که این روزها مسئولیت باغ نگارستان را نیز بر عهده دارد. درخصوص چگونگی فعالیت باغ نگارستان و موزه کمال‌الملک با او به گفت و گو نشستیم.

چند سال پس از راه‌افتادن دانشسرای عالی در باغ نگارستان، طرح تاسیس دانشگاه تهران در مجلس تصویب می‌شود و تا زمان اتمام کار ساخت دانشگاه تهران، از ساختمان‌های باغ نگارستان به عنوان پایه‌های اولیه دانشگاه تهران بهره می‌جویند. دانشکده ادبیات، دانشکده علوم، موسسه زبان‌های خارجی، موسسه جغرافیا و... در این مجموعه فعال بودند. پس از راه‌اندازی دانشگاه تهران و انتقال دانشکده‌های مذکور به محل امروزین، کلاس‌های عمومی رشته‌های مختلف در این مرکز برگزار می‌شد.

این روند تا اوایل نیمه دهه چهل ادامه داشت تا آنکه این مرکز به موسسه علوم اجتماعی و تعاون که همان دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران است سپرده می‌شود. این دانشکده به سرپرستی غلامحسین صدیقی شکل گرفته بود. قبل از انقلاب توافقی بین دانشگاه تهران و وزارت بودجه آن زمان شکل می‌گیرد تا در ازای ساخته شدن یک دانشکده مدرن و به روز، باغ نگارستان در اختیار وزارت بودجه قرار گیرد.

هرچند با بروز انقلاب این توافق محقق نمی‌شود اما بعد از انقلاب این توافق بار دیگر اعلام و این بار عملیاتی می‌شود. در این دوره دانشکده علوم اجتماعی امروزین در پل گیشا ساخته می‌شود و در عین حال 50 درصد دانشسرای قدیم را تخریب می‌کنند که منجر به رسانه‌ای شدن موضوع از سوی اساتیدی همچون دکتر حبیبی، روح‌الله امینی و... شد تا جلوی تخریب گرفته شود. در نهایت مسئولان دانشگاه تهران از اوایل دهه هفتاد تصمیم به مرمت و بازسازی باغ نگارستان گرفتند.

در اواخر دهه هفتاد شورایی تحت عنوان شورای سیاست گزاری موزه‌های دانشگاه تهران شکل گرفت چراکه دانشگاه تهران دارای 8 موزه همچون موزه دکتر مقدم، موزه زمین شناسی، موزه جانور شناسی، موزه گیاه شناسی و... است که در ایران کم نظیر هستند.

طبق تصمیم شورای مذکور، قرار بر این شد که باغ نگارستان تبدیل به موزه تاریخ و مفاخر (تاریخ علم) دانشگاه تهران شود. سازمان میراث و گردشگری در بازسازی و مرمت این مجموعه تاریخی کوچکترین کمکی نکرده ‌است. حتی حریم‌ باغ نگارستان نیز به دلیل کوتاهی‌ که مسئولان انجام دادند مصوب نشده‌است.

سال گذشته (91) ارتباطاتی بین دانشگاه تهران و معاونت فرهنگی این دانشگاه با سازمان زیبا سازی شهر تهران برقرارشد. از آنجایی که سازمان زیبا سازی شهرداری شروع به جمع آوری آثاری از کمال‌الملک و شاگردان او کرده‌بود و تعدادی از این شاگردان نیز در مدرسه صنایع مستظرفه باغ نگارستان تعلیم دیده و بسیاری از این شاگردان از استادان و دانشجویان دانشگاه تهران بودند، پیشنهاد راه‌اندازی موزه کمال‌الملک داده شد. این پیشنهاد می‌توانست در راستای معرفی ارزنده برخی از مفاخر هنرهای زیبای دانشگاه تهران باشد. از این رو تفاهم نامه‌ای برای راه‌اندازی موزه کمال الملک در باغ موزه نگارستان منعقد شد.

طبق این تفاهم‌نامه سازمان زیبا سازی شهرداری تهران متعهد شد تا حدود 180 اثر از آثار شاگردان کمال‌الملک همچون ابوالحسن صدیقی، اسماعبل آشتیانی و... را شامل می‌شود در اختیار موزه کمال‌الملک باغ نگارستان بگذارد و هزینه های اولیه برپایی این موزه را نیز متقبل شود. اما آنچه درخصوص این موزه اهمیت دارد موقت بودن آن است.

طبق تفاهم‌نامه نوشته شده، این آثار به مدت دوسال به این موزه سپرده شده‌است تا پایه های اولیه موزه کمال الملک شکل بگیرد. بعد از گذشت این دوسال، مسئولان دانشگاه تهران و سازمان زیباسازی شهرداری برای نوشتن تفاهمی جدید گردهم خواهند آمد. اگر آنها به توافق برسند این موزه خواهد توانست به کار خود ادامه دهد و در غیر اینصورت موزه کمال‌الملک پس از گذشت دو سال، منحل یا در مکانی دیگر برپا خواهد شد.

اطلاع دقیقی از رقم و ارزش مالی آنها ندارم؛ برخی صحبت‌ها درخصوص قیمت خریداری آثار از سوی سازمان زیباسازی شهرداری شده‌است و گفته شده که برخی از این آثار با قیمتی ارزانتر برای برپایی این موزه فروخته شده اند. اما صحبتی درخصوص قیمت نهایی آثار عنوان نشده‌است. ملاک ما اصل بودن تابلوها بود که توسط چهار کارشناس هنری تایید شده‌است. کارشناسان مرمت موزه های دانشگاه که زمینه کاری آنها نیز تابلو نقاشی است جزئیات تابلوها را در هنگام تحویل مستند نگاری کرده اند. برخی از این تابلوها توسط سازمان زیباسازی مرمت شده اند و کارشناسان مرمت دانشگاه و سازمان میراث فرهنگی مرمت غیر اصولی آنان را تایید کرده اند. امید است سازمان زیباسازی زمینه های مرمت علمی آنها را در آینده فراهم سازد.

ورودیه باغ نگارستان هزار تومان و بلیت موزه کمال‌الملک دو هزار تومان خواهد بود که از 10 صبح تا 6 بعدازظهر پذیرای علاقه مندان است.

صرف امور مربوط به فضای موزه همچون شارژ برق، آب و گاز، سرمایش و گرمایش، مرمت و نگهداری فضا خواهد شد.

قصد دانشگاه تهران از راه‌اندازی موزه مکتب کمال‌الملک نمایش بخشی از اثار هنری مفاخر این دانشگاه است. از این رو قصد داریم تا با کمک سایر ارگان‌ها، با جمع آوری اسناد، مدارک و آثار بیشتر، بتوانیم در آینده موزه مفاخر دانشگاه را بست و گسترش دهیم.

در این راستا توانسته‌ایم آثاری از معرق سوخت علی اسفرجانی تهیه کنیم که بخشی از یکی از سالن‌های این موزه را شامل می‌شود. البته قصد داریم تا بخشی از آثار استاد مقدم را از موزه مقدم به موزه کمال‌الملک منتقل کنیم. همچنین مجموعه‌ای از آثار استاد فتح‌الله عباد نیز در صورت موافقت مسئولان پردیس هنرهای زیبا به این موزه منتقل خواهد شد. البته این بخش‌ها در توافق‌نامه عنوان نشده‌است و به صورت لفظی مورد توافق قرار گرفته‌ است.

شاید به جرات بتوان گفت که تحت شرایط کنونی، هزینه‌های مرمت و بازسازی باغ نگارستان به 4 میلیارد تومان رسیده باشد. دانشگاه تهران بودجه مجزایی به این بخش نمی‌تواند اختصاص دهد. بخشی از این بودجه از تعمیرات دانشگاه تهران تامین شده‌است. اگر ارگان های زیربط دانشگاه تهران را در مرمت بخش های دیگر باغ نگارستان از قبیل عمارت کتابخانه یاری نکنند شاید فرآیند مرمت و بازسازی کامل این مجموعه سالها به درازا بکشد. چنانکه بیشتر مرمت باغ نگارستان از سوی اعضای دانشگاه تهران صورت گرفته است نه کارشناسان سازمان میراث فرهنگی و گردشگری.

با آنکه مکاتبات بسیاری برای تامین هزینه‌های مرمت و بازسازی این میراث فرهنگی انجام دادیم ولی مسئولان سازمان میراث فرهنگی و گردشگری عنوان می‌کردند که بودجه لازم برای مرمت این فضا را ندارند و به قدری درگیر مرمت سایر آثار هستند که نمی‌توانند هزینه‌ای بابت مرمت باغ نگارستان پرداخت کنند. عنوان می‌شد که هزینه‌های جزیی را پرداخت می‌کنند که در نهایت همان هزینه‌ها نیز پرداخت نشد.

دانشگاه تهران از سال 77 تاکنون مکاتبات بسیاری با سازمان میراث فرهنگی و گردشگری درخصوص تصویب حرایم باغ نگارستان و موزه مقدم داشته‌است که این مکاتبات تاکنون بی نتیجه باقی مانده‌است.

برآنیم تا در باغ موزه نگارستان به معرفی تاریخچه قاجاری نگارستان، مفاخر دانشسرای عالی, تاریخ آموزش عالی ایران (دانشگاه تهران)بپردازیم. یکی از رسالت هایی که بر دوش مسئولان دانشگاه تهران و این مجموعه تاریخی است، معرفی مفاخر دانشگاه از طریق برگزاری بزرگداشت ها و نکوداشت ها، همایش ها و نشست های تخصصی با محوریت زمینه علمی برخی از مفاخر دانشگاه است. امید است در آینده‌ای نزدیک باغ موزه نگارستان تبدیل به مکانی برای معرفی شایسته تاریخ و مفاخر دانشگاه تهران شود.