به گزارش سفرنیوز، میراث فرهنگی به عنوان پدیده ای اجتماعی ، جنبه جبری و تحمیلی بر محیط اجتماعی و زندگی انسانها دارد . در نگرش جدید ، میراث فرهنگی جزئی از زندگی روزمره انسانهاست و از آن به عنوان یک عامل هویت بخشی نام برده می شود ، به طوری که میراث فرهنگی نشان از هویت هر جامعه و نگاه مردم آن جامعه به یک پدیده دارد ، طرز زندگی ، کیفیت زندگی ، آداب و رسوم ، عقاید ، ارزشها ، هنجارها و بالاخره ، فرهنگ هر جامعه ای در میراث فرهنگی آن جامعه نهفته است حال این میراث که نشان هویت جامعه است و در فرایند جهانی شدن دستخوش تحولات می شود . در این راستا مهم ترین مساًله حفظ و حراست از میراث فرهنگی و اشاعه آن به جوامع جهان است، امروزه موضوع میراث فرهنگی در کشور ما نیز مهم قلمداد می شود تا جایی که ارزش های میراث فرهنگی با احساس مردم در هم آمیخته شده است .

با توجه به اهمیت میراث فرهنگی ، گفتگویی را با دکتر قدیر افروند ، معاونت میراث فرهنگی استان تهران ترتیب دادیم که از نظر می گذرد :

-تهران به لحاظ میراث فرهنگی از چه اهمیتی برخوردار است.

تهران به عنوان یک کلان شهر و متروپل در اذهان شهری مدرن توصیف و شناخته شده است . این کلان شهر دارای ریشه ی تاریخی مشخص و اساساً ریشه در تاریخ دارد . زمانی که تهران دهی بیش نیست ، در دل تاریخ اسلامی شناخته می شود، در منابع و متون تاریخی قرون 3 و 4 هجری تهران به عنوان یک ده نام برده شده است به طوری که این ده، به تدریج بزرگ و تبدیل به جایگاه مهمی برای پادشاهان تیموری می شود ، مجموعه ها در اطراف تهران شکل می گیرد و در دوران صفوی ، زمانی که پایتخت به قزوین منتقل می شود ، تهران مسیر منتهی به مشهد الرضا (ع) می شود . در زمان صفوی ، شاه طهماسب دستور می دهد تا حصاری به دور تهران آن زمان کشیده شود ، به نحوی که به دور این حصار به تاًسی از 114 سوره قرآن کریم، 114 برج بنا می شود و کم کم تهران شکل می گیرد ، بر اساس متون تاریخی به مرور جمعیت تهران رو به افزون می رود تا زمانی که حکومت زندیه شکل می گیرد و کریم خان زند تهران را به عنوان پایتخت انتخاب می کند، که به دلایلی این مسئله اتفاق نمی افتد و شیراز پایتخت می شود ، این زمان نقطه شروع رشد تهران است، سپس در سال1210 آقا محمدخان قاجار ، تهران را به عنوان پایتخت انتخاب می کند ، تهران به سرعت رشد می کند و در دوره ناصرالدین شاه به عنوان دارالخلافه ناصری انتخاب می شود ، سپس در دوران پهلوی به سرعت بلدیه تهران شکل می گیرد و بوذرجمهری رئیس بلدیه تهران، بافت قدیمی تهران را شکسته و به اقتضای تحولاتی که رخ می دهد خیابان درست می کند ، کم کم با ورود متخصصان خارجی و تأسیس مدرسه دارالفنون نسل دیگری از معماری در تهران شکل می گیرد که این زمان در حقیقت دوره جدیدی از تاریخ معماری و به نوعی تحول در معماری و شهرسازی تهران است . به طوری که بعد از دوره قاجاریه یک تحول و پس از ثمر رسیدن دانشگاهها و در دوران انقلاب و پس از آن نیز مقاطع دیگری از تحول در معماری و شهرسازی تهران شکل می گیرد . در سال 1356 بافت تاریخی بازار تهران ثبت ملی می شود و از سال 66 که سازمان میراث فرهنگی شکل می گیرد تا اوایل سال 80 ، دو تا 3 بافت دیگر از جمله بافت " ارگ تهران " و " میدان مشق " ثبت ملی می شود .

همانطور که ذکر شد ، دوره قاجار شکل گیری حصار ناصری ، نقطه عطفی در تاریخ تهران است چرا که بسیاری از آثار ملی ارزشمند و همچنین نسلی از معماری و شهرسازی در همین حصار و در این همین زمان شکل گرفته اند . به طوری که می توان روح والای فرهنگ ، هنر و معماری را در بسیاری از بناهایی ارزشمند و زیبای آن دوران حس کرد .

ضمن اینکه در بخشهای دیگر تهران و در دل شهر ری که شهری کهن و چند هزار ساله است ، چشمه علی را با تاریخی 8 هزار ساله داریم و در مجاورت آن محوطه باستانی دژرشکان است که آثاری از شهر اشکانی ، ساسانی و اوایل اسلامی ری در آن کشف شده است ، در شمال تهران گورستان ظهیرالدوله و مجموعه ها و موزه های سعدآباد ،

نیاوران ، مجموعه خانه و حسینیه حضرت امام ، که هم اکنون ملی شده ، وجود دارد علاوه بر آن خانه بسیاری از مشاهیر و بزرگان تاریخ کشور ، مثل نیما یوشیج ، ملک الشعرای بهار و ... در تهران ثبت ملی شده اند .

تهران به نوعی پشتوانه همه میراث ارزشمند خود را از دوره های مختلف تاریخ ، دوران تحول ، انقلاب، معاصر و حتی حضور بزرگان حوزه هنر و ادب و سیاست در این منطقه دارد به همین جهت بار سنگین و ارزشمندی بر دوش تهران قراردارد ، ضمن اینکه تهران به عنوان پایتخت یک نماد نیز است ، بخشی از این تاریخ در نوشته هاست . بخشی در سینه ها و بخش دیگری در موزه هاست . موزه ملی ایران و کاخ موزه های سعد آباد و نیاوران به تنهایی چندین نسل تاریخ است ، موزه فرش ، آبگینه ، موزه هنر ملی ، موزه آب ، نظامی و مجموعه اینها میراث تهران هستند و بار میراث فرهنگی تهران را بسیار سنگین می کنند در حقیقت رسالت همه ما را بیش از پیش می نماید . ضمن اینکه تهران در کنار قله دماوند و رشته کوه البرز ، این نماد قدرت و ریشه دار و کهن قرار دارد که بسیاری از اسطوره ها مثل آرش کمانگیر ، بخشهایی از شاهنامه فردوسی همگی کنار همین دماوند شکل گرفته اند . بنابراین هم به لحاظ معنوی و هم به لحاظ مادی ، میراث گرانبهایی از گذشته های بسیار کهن تا دوران کنونی در تهران وجود دارد که همه اینها ، اهمیت ، ارزش و جایگاه میراث فرهنگی تهران را نشان می دهند .

- مهمترین برنامه های سازمان جهت مرمت بناهای مهم در سال جاری چیست. آیا در زمینه مرمت این بناها اقدامی هم در سال گذشته صورت گرفته است.

سال گذشته پروژه های بسیاری در استان تهران مرمت شد از جمله مرمت مسجد جامع ورامین که دارای اعتبار ملی است ، ادامه مرمت کاروانسرای حاج کمال رباط کریم ، کاروانسرای ینگه امام هشتگرد ، کاخ مظفری دارآباد و مدرسه دارالفنون از جمله پروژه ها یی بود که در سال گذشته مورد مرمت قرار گرفت، همچنین در حوزه پژوهشی اقدامات باستانشناسی و مردم شناسی نیز انجام شد. یکی از اقدامات بسیار خوب ، راه اندازی دفتر بافت تاریخی تهران در یکی از بناهای تاریخی تهران بود که برای اولین بار پروژه مرمت یکی از بناهای تاریخی تمام و به عینه مشاهده شد که بنایی مرمت و استفاده مشخصی از آن صورت می گیرد . با ایجاد دفتر بافت تاریخی، میراث فرهنگی پس از 15سال در دل بافت ثبتی استقرار یافت همچنین راه اندازی این دفتر موجب گردید تا رابطه شهرداری با میراث فرهنگی رابطه ای مستقیم و بدور از هر گونه مشکلی شود ، شهرداری نیز در این تعامل جدید که فاصله ها حذف و ادبیات مشترک شکل گرفت ، طرح تفضیلی منطقه تاریخی تهران را که طرح ویژه ای است را به سازمان میراث فرهنگی ارائه داد ، اما از آنجا که ما به ضوابط طرح تفضیلی قانع نبوده و اعتقاد داشتیم که مدیریت شهری و نهادهای طراح این برنامه ها بایستی به لحاظ قانونی فرصت لازم را در اختیار ما قرار دهند بنابراین بر روی تک تک این مواضع یا طرحهای حوزه ای اظهار نظر شد بنابر قوانین میراث فرهنگی ، و به دنبال جلسات مکرر سال گذشته ، در اوایل امسال جلسه ای تشکیل و نزدیک به 16 پروژه موضعی را که در بلوک محله تاریخی بازار قرار داشت، مصوب شد .همچنین از آنجا که در 12 شهرستان استان تهران موزه ای وجود نداشت ، برنامه ای در این خصوص تدوین و اعتباراتی به آن اختصاص یافت به عنوان نمونه موزه شهریار که با همکاری شورای شهر در حال اجراست با مشکل اعتباری روبرو گردید که هم اکنون در حال رفع مشکل است و انشاءا... بزودی افتتاح خواهد شد ، برنامه هایی نیز جهت حمایت از موزه های غیر دولتی در کرج و اختصاص اعتباری برای آنان در نظر گرفته شد. به عنوان مثال عملیات گودبرداری احداث موزه ای در ورامین شروع شده که امیدواریم هر چه سریعتر به پایان برسد .

اعتبارات ابلاغی استان در حوزه میراث فرهنگی در حدود یک میلیارد تومان است که قطعاً اعتبار ناچیزی است اما مسئولان استان قول داده اند که در صورت عملکرد خوب اداره کل سقف اعتبارات تا حد قابل توجهی ارتقاء یابد . که در هر صورت بر اساس همین اعتبار هم ما پروژه هایی با اعتبار حدود 50 تا 100 میلیون برای هر شهرستان تعریف کرده ایم ، اعتبارات ملی ما خوشبختانه امسال به طور ویژه دیده شده است . فعلاً حدود 5 میلیارد تومان برای حوزه میراث فرهنگی ابلاغ شده ( برای مرمت و احیاء – موزه ها و پایگاه های پژوهشی ) که قول داده اند ، تا پیش از 2 برابر افزایش دهند .

- میراث فرهنگی تهران را از نظر گردشگران داخلی و خارجی چگونه ارزیابی می کنید ؟

بافت تاریخی تهران به لحاظ جاذبه و ارزشهای تاریخی ، به تنهایی موزۀ بزرگی است که ارزشهای تاریخی و هنری بسیاری را در خود جای داده است . در حالی که با وجود گردشگران خارجی، امکان بازدید از این بافت ارزشمند فراهم نیست چرا که سازمان میراث فرهنگی و همچنین مدیریت شهری نتوانسته فضای بافت تاریخی را در حدی که در شأن آثار ارزشمند فرهنگی است را مرمت و در معرض و منظر گردشگران داخلی و خارجی قرار دهد . به طوری که هم اکنون بافت تاریخی محلۀ عودلاجان ، سیروس و سنگلج به خاطر عدم تعامل و تفاهم لازم با مدیریت شهری در حال آسیب است در همین راستا از سال گذشته ، توجه بیشتری به مناطق و بافتهای تاریخی تهران صورت و توافقاتی نیز در این خصوص انجام شد ، که حاصل آن بزودی برپایی نخستین " نمایشگاه میراث معنوی و هنرهای سنتی - برای اولین بار - در بافت تاریخی تهران است .

-این نمایشگاه با چه هدفی برگزار می شود.

نمایشگاه میراث معنوی و هنرهای سنتی با هدف معرفی بناها و ارزشهای تاریخی – فرهنگی مرکز تاریخی تهران برگزار می شود، چه بناهای ارزشمندی که در اثر گذر زمان و عدم توجه در حال آسیب است و بایستی گرد و غبار مهجوریت و گذر زمان را از روی آنان پاک نمود و در معرض بازدیدکنندگان قرار داد ، همچنین این نمایشگاه مکانی است جهت معرفی مشاغلی که کم کم به دست فراموشی سپرده شده در حالی که علاقه مندان بسیاری در میان مردم دارد در فضای تاریخی گذشته و در فرهنگ ایرانی و اسلامی ما کسب و کار در بازار از فرهنگ خاصی برخوردار بوده ، حتی در گذشته کسبه پیش از ورود به کسبشان مجوز می گرفتند و این مجوز همراه با درسی تحت عنوان مکاسب بود این نمایشگاه فرصتی است که مردم با این فرهنگ آشنا شوند همچنین معرفی طب سنتی ایرانی که هم اکنون در خانه تاریخی پیر نیا تحت عنوان مرکز طب اسلامی ایرانی تدریس می شود و به عنوان طب مکمل مطرح و برای سلامتی جامعه بسیار مفید است از بخشهای دیگر این نمایشگاه است، غرفه هایی نیز جهت معرض موزه ها ، غرفه ای با نام شهدا و بازار ، انقلاب و بازار و همچنین معرفی سراهای مهم بازار ، مثل سرای و تیمچه مهدیه ، جمهوری ... ، معرفی خانه و کتابخانه ملی ملک که در محدوده بازار قرار دارد از جمله غرفه ها و برنامه های این نمایشگاه است ، لازم به ذکر است در برپایی این نمایشگاه علاوه بر شهرداری و اصناف بازار اداره اوقاف و امور خیریه و سازمان زیباسازی شهر تهران با میراث فرهنگی استان تهران مشارکت دارند . به طور کلی فعالیت ما در این نمایشگاه در سه بخش ارتباط با مردم ، سازمان میراث فرهنگی موضوع و میراث فرهنگی و مردم و شهرداری خلاصه می شود ، این نمایشگاه جشنواره ای از سنتها و فرهنگ ها خواهد بود در حقیقت این نمایشگاه فرصتی جهت بازنگری در احوالات کنونی ما است ، که چه بودیم ، هم اکنون در چه مسیری قرار داریم و چه اشتباهاتی در این راه از ما سر زده است که باید جبران مافات کنیم ! .

- کدام بخش از تهران در زمینه میراث فرهنگی از ارزش بالاتری برخوردار است ؟

منطقه بافت تاریخی و مرکزی تهران ، یعنی همان محدوده حصار ناصری که حصار صفوی نیز در دل آن قرار دارد ، به لحاظ میراث فرهنگی از ارزش بالاتری نسبت به سایر بخشهای تهران برخوردار است ، در این مناطق ، معماری حال و هوای ایرانی - اسلامی دارد ، خانه ها هویت دارند ، مصالح عمدتاً وجه هنری دارند ، تزئینات آجری – گچ بری ، کاشی ، کتیبه ها و آرایه ها اغلب ایرانی – اسلامی است ، مسجد جامع ، مساجد تاریخی ، مدرسه مروی ، معمار باشی ، کاظمی ، شیخ عبدالحسین و تقریباً اغلب مدارس و مساجد تاریخی در این بافت تاریخی قرار دارند که حدود به 90 درصد آنها نیز ثبت ملی شدند.

- دولت چگونه می تواند از این بخش ها در زمینه ترویج فرهنگ ایرانی – اسلامی بهره برد ؟

در اسناد ملی و در افق چشم انداز کشور ، توجه بسیاری به الگوی معماری و فرهنگ اصیل ایرانی – اسلامی صورت گرفته است ، به نظر شما این موارد از کجا آمده ؟ ، آیا از شهری که همه گرفتار روزمرگی ، سرعت و صنعت و زندگی مدرن مستند انتظاری می توان داشت ؟ واقعاً نمی توان انتظاری داشت ، پس الگوها کجاست ؟ الگوی عملی در بین همین مردم است ، اگر با یک بازاری اصیل صحبت کنید ، خیلی مطالب یاد می گیرید ، آیا اینها نباید مکتوب شود به جوانی که در بخشی از تهران زندگی می کند که از فرهنگ سنتی و تاریخی بسیار دور است نباید این فرهنگ را منتقل نمود ؟ بنابراین تمامی دستگاههای فرهنگی موظفند ، فرهنگ اصیل ایرانی – اسلامی را که متمرکز بر فرهنگ تاریخی ایران است را احیاء نمایند ، میراث فرهنگی وظیفه حاکمیتی جدی را دارد چون تخصص او شناخت میراث فرهنگی است و سایر دستگاهها مثل اداره اوقاف و امور خیریه و شهرداری هر چند تخصص سازمان میراث فرهنگی را ندارد اما باید در تعامل با میراث فرهنگی قرار گیرند ، از سویی آنان نیز از میراث فرهنگی انتظار دارند که به آنها مشورت داده شود ، بنابراین تشکیلات و اعتبارات مناسب ، توجه به بدنه کارشناسی ، توسعه کارشناسی و ارتقاء بدنه کارشناسی سازمان میراث فرهنگی ، همگی از مواردی است که بایستی با اهتمام دولت فراهم شود تا بتوان در راستای ترویج فرهنگ ایرانی – اسلامی قدم برداشت ، همواره دولت و سازمان مسکن و شهرسازی به بحث بافتهای فرسوده توجه داشته و اعتباراتی را به این بخش اختصاص داده اما آیا در خصوص بافتهای تاریخی نیز به همین نحو عمل شده ؟ قطعا باید اعتبارات ویژه ای برای بافتهای تاریخی در نظر گرفته شود ، اصلاً قابل باور نیست که با توجه به حجم و تعداد آثار تاریخی ، اعتبارات بافتهای تاریخی یک چنین رقم ناچیزی باشد ، پس زمانی می توانیم در مقابل این تعداد آثار تاریخی انجام وظیفه کرد که علاوه بر تشکیلات و اعتبارات متناسب توسط دولت ، سایر نهادها و تشکل های فرهنگی و مردمی ، دانشگاهها ، شخصیتها ، وزارت آموزش و پرورش ، سازمان ملی جوانان به موضوع بافت تاریخی توجه نموده و جایگاهی را در این رسالت بزرگ داشته باشند .

- انتظار شما از رسانه ها اعم از صدا و سیما و مطبوعات در زمینه میراث فرهنگی تهران چیست ؟

همواره معرفی ارزش های میراث فرهنگی از موضوعات و دغدغه های مجموعه سازمان میراث فرهنگی است به طوری که در این راستا انتظار می رود رسانه ها ، اعم از صدا و سیما و مطبوعات همراه و همیار مجموعه میراث فرهنگی باشند در این بین وظایف رسانه های مکتوب ، شنیداری و دیداری مستقل و متفاوت است اما بایستی رویکرد همه در جهت ترویج فرهنگ و تمدن ایرانی – اسلامی باشد ، در این راستا تهیه برنامه هایی با حضور کارشناسان و دانشمندان حوزه میراث فرهنگی ضروری به نظر می رسد . اما گاهی اوقات برخی در خصوص موضوعی به دنبال جوسازی و هیاهو هستند در حالی که می توانند با کنکاش و پی گیری آن موضوع از مسئولان و متولیان امر کمک بزرگی در راستای حل آن نمایند ، به طور کلی باید موضوع فرهنگ و تمدن ایرانی – اسلامی کشور مورد توجه جدی رسانه ها قرار گیرد به طوری که هر کجا نمودی پیدا نمودند به تحلیل و ارزیابی آن بپردازند فرهنگ سازی و تبیین اهمیت و جایگاه میراث فرهنگی در میان مردم از وظایف سازمان میراث فرهنگی و رسانه ها است و در نهایت باید گفت که موضوع میراث فرهنگی مهم تر از سازمان میراث فرهنگی است ، موضوع میراث فرهنگی مهم تر از کارشناسان میراث فرهنگی و حتی شعارهای فرهنگی است !