به گزارش خطوط پروازی، مدیرکل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان مرکزی گفت: «تاکنون 13 آیین و مراسم مذهبی ویژه ایام محرم و عاشورا در استان مرکزی ثبت ملی شده که بیشترین تعداد آیین‌های ثبت‌شده مربوط به شهرستان تفرش است.»
سیدمحمد حسینی مدیر کل میراث‌فرهنگی استان گفت: «13 میراث معنوی استان مرتبط با ماه محرم، تحت عنوان آئین های عاشورایی، در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. حفظ آیین و سنت های گذشته که ریشه در باورها و اعتقادات جامعه دارند، همواره مورد تاکید است چراکه از هرگونه تحریف و گزند زمانه و مخلوط شدن با باورهای غلط محفوظ می مانند.»
حسینی افزود: « آئین های محرم و فرهنگ عاشورا در ایران یکی از مهمترین رویدادهای حوزه اجتماعی و مذهبی است که سطوح مختلفی را تحت نفوذ قرار می دهد، چرا که از جنبه های دینی و معنوی، آداب و رسوم تاریخی و فرهنگ مشارکتی در جامعه است.»
او در ادامه گفت: « آئین علم گردانی روستای عزالدین، نخل بندان محله ترخوران، علم بران، نخل گردانی و تعزیه در شهرستان تفرش، آئین علم گردانی روستای هزاوه، چغچغه زنی روستای انجدان و تعزیه سیار بازار در اراک، آئین نخل گردانی در نراق، نخل گردانی نیم ور، نخل گردانی خمین، تعزیه گرکان آشتیان و مراسم تعزیه وفس کمیجان، سیزده آئین ثبت ملی شده استان هستند که هر یک به نوعی نشان از ارادت جوامع محلی به امام حسین (ع) است.»
حسینی اظهار کرد: « تعزیه سیار بازار اراک از قدیمی ترین آیین های عزاداری در اراک است که پس از سه دهه مجددا با همت پیشکسوتان و فعالان عرصه تعزیه شهر اراک، طبق رسوم گذشته برگزار می شود. ابتدا نقاره زنان و کاروان شتر وارد بازار می شوند، گروه سینه زنان و بعد از آن شبیه خوانان می آیند و طول بازار را از ابتدا تا انتها طی می کنند.دسته شبیه خوانان وارد می شوند، هر دسته به طور مجزا گوشه هایی از یک تعزیه را می خوانند. در گذشته اجرای تعزیه سیار به این صورت بود که هر روز از ایام محرم متعلق به یک تعزیه بود و تعزیه خوانان پس از تقسیم نسخه ها به گروه هایی تقسیم می شدند و هرکدام بخشی از تعزیه را در بازار که حسینیه اراک بود، می خواندند.تعزیه سیار اراک قدمتی طولانی دارد، در گذشته بازار اراک حسینیه اصلی مردم اراک بوده که از قدیم دو هییت بزرگ محله های قلعه و حصار در آن عزاداری می کردند.»
او در ادامه گفت:« مراسم علم گردانی هزاوه غروب آخرین روز ماه ذی الحجه که مقارن با شب اول محرم می باشد.جمعی از سادات علم گردان هزاوه در این امامزاده حضوربهم می رسانند تاعلم رابرای گردش در ایام محرم آماده کنند.این علم یک قطعه چوب به ارتفاع 6متر ویک سرپنجه که نماد انسان است.سرپنجه دونوع است : نوع اول« سرپنجه نقره ایی» که تاروز نهم محرم برروی تنه علم نصب می شود. نوع دوم «سرپنجه طلایی»که درروز عاشورا سرپنجه نقره ایی را برداشته وسر پنجه طلایی را نصب می کنند و به هنگام نماز ظهر (لحظه شهادت امام حسین(ع)سرپنجه را از تنه علم جدا می کنند.سادات هزاوه بعدازظهریا غروب، سه بار علم را دور امامزاده با نوحه های عاشورایی به گردش در می آورند سپس مسافت 600متری را تا محلی که به نام تپه حاج مبارک مشهور است طی کرده وعلم روی تپه برده می شود.»
مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان مرکزی تصریح کرد: «یکی از آیین هایی که در روستای انجدان برگزار می شود آئین چغچغه زنی است. چغچغه وسیله ای است که به صورت جفت و به اشکال مختلف از جنس چوب تهیه می گردد. نمونه های قدیمی تراین ابزار در روستای انجدان به شکل تراش خورده و خراطی شده موجود است، علت تمایز محرم در انجدان با دیگر مناطق علاوه برپر شور بودن آن رسم خاصی است که تنها در این محل برگزار می گردد و برای سوگواران جذابیت خاصی دارد . این رسم خاص "چغچغه زنی "نام دارد.»
حسینی تشریح کرد:« مراسم نخل گردانی نراق ياد آور حمل اسراي كربلا با كجاوه حكومت يزيد است.جنس نخل از چوب بوده و احتمالاً به خاطر آن كه كجاوه حمل اسراي كربلا از چوب درخت خرما بوده است ، نخل نام گرفته است.»
او در ادامه با اشاره به اینکه آیین نخل گردانی خمین به عنوان میراث ناملموس این شهرستان ثبت شده است، افزود:« هرساله و در روز عاشورا با همان شیوه ها و کیفیت سابق برگزار می شود. شروع مراسم نخل گردانی درخمین دردهه اول محرم و با تزیین نخل ازطرف شورای نخل همراه است.تزیین نخل خمین ازاول دهه محرم شروع می شود تا روز عاشورا ادامه دارد.»
حسینی بیان کرد: « تعزيه‌خوانان وفسي قدمت شروع تعزيه را بيش از 220 سال مي‌دانند و بعضي قدمت آن را به قبل‌تر از آن نيز برمي‌گردانند. وفس به علت برگزاری باشکوه مراسم تعزيه و همچنين ساير مراسم‌ها و آيين‌های مذهبی به دارالمومنين معروف بوده و هست.»
او با اشاره به اینکه تعزیه وشبیه خوانی به عنوان هنری اصیل ویکی از مهم ترین ابزارهای پیام رسانی واقعه کربلا از دیربازدر استان مرکزی جایگاه ویژه ای داشته است افزود:« اکنون نیز یکی از عوامل پیوند معنوی نسل جدید با حماسه عاشورا است.در این میان می توان به شهرستان تفرش به عنوان فعال ترین نقطه تعزیه خوانی در استان مرکزی است و ریشه ای کهن دارد و جزیی از زندگی مردم است و همه خانواده های تفرشی را درگیر خود کرده است. شهرستان تفرش از دوره قاجار یکی از مراکز مهم اجرای تعزیه در کشور بوده که می توان این شهرستان را یکی از قطب های مهم تعزیه وخاستگاه هنرمندان صاحب نام شبیه خوان وتعزیه گردان(تکیه دولت) در زمان ناصرالدین شاه قاجار یاد کرد.»