روزنامه اعتماد: بازار آدامس ايران جذاب است چون قوانين بين‌المللي در آن حاكم نيست. قاچاق يك واقعيت انكارناپذير در اقتصاد ايران است؛ از پوشاك تا انواع مواد خوراكي بدون رعايت قوانين به كشور مي‌آيند و در مقابل علاوه بر آسيبي كه به اقتصاد كشور و توليد داخل مي‌زند، در مورد خوراكي‌ها مي‌تواند مشكلات بيشتري در حوزه سلامتي و بهداشت جامعه نيز ايجاد كند. آدامس و شكلات از گذشته يكي از اصلي‌ترين كالاهاي قاچاق بازار خوراكي ايران بوده‌اند؛ اين در حالي است كه شركت‌هاي ايراني گوناگون در اين حوزه فعال هستند و به دليل قاچاق زياد در اين بخش همواره با مشكل مواجه مي‌شوند. بررسي آمارها حاكي از آن است كه در سال‌هاي اخير واردات آدامس كاهش يافته است. حال آنكه در همين سال‌ها چندين كارخانه آدامس يا تعطيل شده‌اند يا به حالت نيمه‌تعطيل درآمدند و در مقابل بيشتر فروشگاه‌هاي كشور از آدامس‌هاي خارجي اشباع شده‌اند. از يك طرف آمارها نشان مي‌دهند ٧٠ درصد بازار ايران در اختيار برندهاي وارداتي است اما براساس آمار واردات در سال گذشته تنها يك درصد بازار در اختيار اينگونه برندها بود. آخرين گزارش يورو مانيتور كه معتبرترين نهاد بررسي بازار بين‌المللي است و در جولاي ٢٠١٧ منتشر شد، مويد آن است كه بيش از ٧٥ درصد بازار ايران در اختيار مارك‌هاي خارجي است. دليل اين تفاوت فاحش را بايد در واردات غيررسمي و كم‌اظهاري در گمركات جست‌وجو كرد! مساله آن است كه براساس آمارها بيشترين مشكل قاچاق آدامس در بازار ايران به دليل واردات غير رسمي و كم اظهاري در گمرك جمهوري اسلامي است. به عنوان نمونه وضعيت يكي از برندهاي خارجي فعال در ايران جالب توجه است؛ يك فعاليت تحقيقي در بازار آدامس نشان داد كه بيشترين فروش آدامس در سطح سوپرماركتها و دكه‌هاي روزنامه فروشي متعلق به اين برند خارجي است كه بيشترين سطح شلف را هم به خود اختصاص داده است. در اين تحقيق مشخص شد ميانگين فروش اين برند خارجي در سوپرماركت‌ها و فروشگاه‌هاي كشور اعم از دكه‌ها يا بقالي‌ها ١٠ باكس ١٢ عددي در ماه است. اگر اين تعداد را در كمترين قيمت فروش اين برند خارجي يعني ٣٥٠٠ تومان و در دو سوم تعداد پايگاه فروش آدامس (آدامس در ايران در ١٥٠٠٠٠ نقطه به فروش مي‌رسد) ضرب كنيم به عدد فروش تقريبي اين برند مي‌رسيم: ٤٢ ميليارد تومان فروش ماهيانه معادل ٥٠٤ ميليارد تومان فروش سالانه. البته اين عدد فروش بر اساس قيمت مصرف‌كننده متعارف اين كالا در بازار ايران است نه بر مبناي قيمت واردات. چگونه بازار ايران، به بازار جذاب برندهاي خارجي تبديل شد؟ بر اساس قوانين فروشگاه‌هاي بزرگ بين‌المللي، فروش كالاهايي كه كمتر از يك سوم از تاريخ مصرف درج شده بر روي آنها باقي مانده باشد ممنوع است. از آنجا كه تاريخ مصرف اغلب آدامس‌ها ٢ سال است، وقتي ٨ ماه به تاريخ انقضا مانده باشد كالا از شلف يا انبار فروشگاه زنجيره‌اي به توليد‌كننده عودت داده مي‌شود يا اگر در انبار توليد‌كننده كالايي با اين مشخصات مانده باشد مجوز فروش به فروشگاه‌ها را نخواهد داشت. در اين شرايط، توليد‌كنندگان، كالاي غير قابل فروش در اروپا و ساير كشورهاي منطقه را به جاي معدوم كردن، با قيمت بسيار ناچيز به بازرگاناني كه خواهان اين كالا باشند مي‌فروشند. اين كالا كه به دليل تاريخ مصرف كوتاه خود قابليت واردات رسمي به هيچ كشوري را ندارد از طريق مبادي غير رسمي وارد كشور مي‌شود و با قيمتي حتي كمتر از بهاي تمام شده به مغازه داران فروخته مي‌شود. از آنجا كه حاشيه سود اين كالا بسيار قابل توجه است، سوپرماركتها آن را به كالاهاي خارجي رسمي يا توليد داخل ترجيح مي‌دهند! در بعضي موارد نيز تاريخ توليد و انقضا از روي محصول پاك شده و تاريخ توليد و انقضاي جديد بر روي كالا درج مي‌گردد! جالب است بدانيد در گذشته بر روي بسته بعضي برندها با جت پرينتر ليزري تاريخ حك مي‌شد كه قابل اصلاح نبود اما همان برندها در حال حاضر جهت همراهي با كساني كه كالاي تاريخ گذشته را خريداري و اصلاح مي‌كنند از جت پرينتر جوهري استفاده مي‌نمايند. اين در حالي است كه كشورهاي ديگري در جهان هستند كه در مواردي از اين دست بسيار سختگير عمل مي‌كنند. بطور مثال بسياري از آدامس‌ها حق وارد شدن به بازار امريكا را ندارند. به اين موضوع از دو زاويه بايد توجه شود. رقابت در بازارهاي بين‌المللي در اين روزها بسيار داغ و تنگاتنگ است. بنابر اين، توليد‌كنندگان براي رقابت در بازارهاي بين‌المللي تلاش مي‌كنند به هر طريق ممكن بهاي تمام شده كالاي خود را كاهش دهند. استانداردهاي داخلي بعضي كشورها بسيار سختگيرانه است و استفاده از بعضي مواد اوليه در آن كشورها، براي فروش داخل مجاز نيست. در اين شرايط توليد‌كنندگان با توجه به بازار هدف و با قيد اينكه فروش اين كالا در كشور توليد‌كننده مجاز نيست، كالاي خود را متناسب با استاندارد بازار هدف توليد مي‌نمايند. از سوي ديگر، دولت‌ها هم براي حمايت از صادرات، مالياتها و عوارض داخلي را از كالاي صادراتي دريافت نمي‌كنند تا بهاي تمام شده كاهش يابد. هر دوي اين عوامل باعث درج چنين عباراتي بر روي بعضي كالاهاي وارداتي است. با توجه به جمعيت جوان كشور از يكسو و تفاوت بالاي سرانه مصرف آدامس ايران با كشورهاي اروپايي و امريكا از سوي ديگر، بازار آدامس ايران يك بازار بزرگ است كه در صورت بالفعل شدن ظرفيت‌هاي بالقوه آن، به جذاب‌ترين بازار آدامس دنيا تبديل خواهد شد. بيش از ٨٠ درصد از مردم ايران مصرف‌كننده آدامس هستند در حالي كه اين رقم در امريكا ٥٩% است. اما سرانه مصرف آدامس در ايران ٢٠٠ گرم و در امريكا ٩٠٠ گرم است! سرانه مصرف كشورهاي اروپايي نيز در همين حد است و حتي كشور تركيه كه در همسايگي ايران قرار دارد سرانه‌اي معادل ٦٠٠ گرم دارد. اين تفاوت بيانگر ظرفيت‌هاي اين بازار است كه برندهاي خارجي را مصمم مي‌كند در ايران حضور موثر داشته باشند. برچسب اصالت مهم‌ترين نقاطي كه در تهران به بازار اصلي اين كالا تبديل شدند، پله نوروزخان، انبار نفت و خيابان مولوي بزرگ‌ترين عمده فروشي‌هاي اين كالاي جذاب را در خود جاي داد‌ه‌اند. نكته حائز اهميت اينجاست كه به سبب عدم برخورد با فروش كالاي قاچاق، عمده‌فروشان در اين بازار رسما اعلام مي‌كنند كالايي كه تحويل مي‌دهند قاچاق بوده و از مبادي غيررسمي وارد شده است. مشكل ديگر اين است كه بين كالايي كه قانوني وارد كشور شده و كالايي كه قاچاق آمده است، نمي‌توان به راحتي تمايز قائل شد. اما در مورد مواد غذايي اين كار راحت‌تر است. كالاهاي حوزه غذا و دارو كه از مبادي رسمي وارد كشور شده‌اند بلا استثناء داراي برچسب اصالت هستند. بر چسب اصالت را بر روي همه داروها، لوازم آرايشي و مواد غذايي وارداتي كه توسط شركت‌هاي معتبر و بصورت قانوني وارد شده‌اند مي‌توان ديد. زمينه اين برچسب به رنگ سفيد و زرد بوده و بر روي آن نام كالا، شماره بچ توليدي، تاريخ انقضا و يك QR كد چاپ شده است. همچنين شماره پيامك كنترل سلامت كالا، شماره تماس و آدرس سايت ديده مي‌شود. در بخشي از اين برچسب يك اسكرچ ديده مي‌شود كه با خراشيدن آن مي‌توان كد درج شده در زير آن را به شماره پيامك گفته شده ارسال و از سلامت كالا اطمينان حاصل كرد. بنابراين هر كالايي كه فاقد برچسب اصالت وزارت بهداشت باشد قاچاق بوده و سلامت آن مورد تاييد وزارت بهداشت و سازمان غذا و داروي جمهوري اسلامي ايران نيست.