راه آهن حجاز؛ قطاری که هنوز لوکوموتیو بخار دارد
چهارشنبه، 14 شهريور 1397     ساعت: 13:24
به گزارش خطوط پروازی، راه‌آهن بازسازی شده‌ی حجاز جایی است که لوکوموتیو بخار همچنان در آن فرمانروایی می‌کند.لوکوموتیو بخار در مسیر دمشق به مدینه در سال ۱۲۸۷ شمسی افتتاح شد. راه‌آهن حجاز ساخته شد تا امپراتوری عثمانی را منسجم‌تر کند. از آن موقع خیلی چیزها عوض شده، اما خط آهن همچنان مورد استفاده است و مسافران را جابه‌جا می‌کند. ایستگاه امان راه‌آهن حجاز کنار مسیر غبارآلودی قرار گرفته و خیلی راحت ممکن است از چشم‌ها دور بماند. برای رسیدن به آن ایستگاه باید از خیابان‌های پیچ در پیچ مرکز تاریخی شهر، جایی که دژ باستانی یا آمفی‌تئاتر رومی قرار دارد، گذشت. ایستگاه پنج کیلومتر خارج از جاده‌ی اصلی قرار دارد؛ اگر ترافیک باشد، چنان که اغلب در پایتخت اردن هست، به نظر می‌آید بیشتر از پنج کیلومتر رانندگی کرده‌اید.از دروازه‌ی سنگی ایستگاه که رد شوید، احساس می‌کنید وارد عصر متفاوتی شده‌اید. لوکوموتیوهای بخار اینجا همچنان فرمان می‌رانند. سلطان عثمانی خطه‌ی میان بوسنی و هرزگوین کنونی تا دریای سیاه و بصره تا بیروت را تحت کنترل داشت. او امیدوار بود تا با استفاده از راه‌آهن بتواند جهان اسلام را یکپارچه کند.سلطان عبدالحمید دوم در سال ۱۲۷۹ خورشیدی دستور ساخت راه‌آهن حجاز را صادر کرد تا حجاج مکه راحت‌تر و امن‌تر به حج سالانه بروند. پیش از آن، حجاج هفته‌ها، بلکه هم ماه‌ها، برای سفر حج وقت می‌گذاشتند و با کاروان شتر به مکه می‌رفتند. فقط همان فاصله‌ی دمشق تا مدینه به تنهایی ۴۰ روز طول می‌کشید و خیلی از حجاج در بیابان‌های خشک یا کوه‌های خشن جان می‌باختند. راه‌آهن آن مسیر ۴۰ روزه را به پنج روز کاهش دادپس از آنکه خط آهن دمشق-مدینه ساخته شد، طرح گسترش یافت و قرار شد راه‌آهن از طرف شمال به استانبول، پایتخت عثمانی، و از طرف جنوب به خود مکه وصل شود. اما اهمیت راه‌آهن برای اسلام به همینجا ختم نشد. سرمایه ساخت راه‌آهن، برخلاف روال معمول آن دوران، بدون هیچ سرمایه‌گذاری خارجی و تنها با درآمدهای دولت عثمانی، مالیات‌ها و کمک‌های نقدی دیگر مسلمانان تأمین شد. به همین خاطر، حتی امروزه این خط آهن را راهی وقفی به حساب می‌آورند؛ دارایی‌ای که به تمام مسلمانان تعلق دارد.عزمی نلشیک، مدیر کل بخش اردن راه‌آهن حجاز، گفت: «این راه‌آهن نه متعلق به کشوری است، نه مال شخص خاصی؛ تمام مسلمانان جهان صاحب آن هستند. راه‌آهن حجاز مثل مسجد می‌ماند: قابل خرید و فروش نیست. تمام مسلمانان جهان (حتی از اندونزی و مالزی) می‌توانند بیایند و ادعا کنند که بر این راه‌آهن حقی دارند».امروز، لوکوموتیوهای بخار در ایستگاه مرکزی راه‌آهن امان آرام و ساکن مانده‌اند. موزه‌ای تک‌اتاقه آثاری از این خط آهن معروف را به نمایش گذاشته که حدود یک قرن سابقه دارند: عکس‌ها و بلیط‌های قدیمی، چراغ‌ها و چفت و بست‌های راه‌آهن. اتومبیلی که به سبک قرن بیستم بازسازی شده، با صندلی‌های مخملی باشکوه و چراغ‌های طلاکاری‌شده، حس وقار آن دوران را برمی‌انگیزد.شیخ علی طنطاوی، نویسنده‌ی عرب، پس از آنکه بخش بسیاری از خط آهن از بین رفت، نوشت: «داستان راه‌آهن حجاز یک تراژدی واقعی است. خط آهن هست، اما هیچ قطاری بر آن حرکت نمی‌کند... ایستگاه‌ها هستند اما مسافری نیست». اما این یک تراژدی محض نیست که در آن تمام امیدها از بین رفته و به فراموشی سپرده شده باشد. در گذر سال‌ها، بعضی از بخش‌های خط آهن به تدریج احیا شده است. راه‌آهن امان تا دمشق نیز تا سال ۲۰۱۱ فعال بود؛ این راه آنقدر معروف بود که مردمان محلی از خاطرات‌شان در قطارهایش می‌گویند که آخر هفته‌ها از آن استفاده می‌کردند.امروز در اردن، دو بخش از خط آهن در دسترس عموم است. تنها یک لوکوموتیو بخار تابستانه مخصوص گردشگران است که از میان وادی رم (همان مسیری که لورنس عربستان زمانی از آن حمله کرد) می‌گذرد. یک قطار هفتگی هم هست که از امان به ایستگاه جیزه می‌رود و بیشتر مسافرانش بومی یا پناهندگان سوری هستند.تصور اینکه روزی راه‌آهن به راه بیفتد و دوباره مسافرانی را از سوریه تا عربستان ببرد سخت است. اما تا زمانی که میراث راه‌آهن حجاز زنده است (و به رسمیت شناخته می‌شود) هم امید و هم پتانسیل توسعه‌ی آن وجود دارد.