ثبت جهانی کویر لوت اشتیاق گردشگران برای بازدید از این اثر طبیعی را دوچندان می کند
به گزارش سفرنیوز، سرپرست پایگاه بیابان لوت استان خراسان جنوبی گفت: بیابان لوت به عنوان اولین اثر طبیعی ایران در فهرست میراث جهانی ثبت شد و از این پس شاهد اشتیاق بیشتر گردشگران برای بازدید از این پدیده طبیعی خواهیم بود.
زهرا رضایی ملکوتی افزود: این بیابان به صورت مشترک بین استان های خراسان جنوبی، کرمان و سیستان و بلوچستان در 29 مرداد ماه 1393 به شماره 203 در فهرست میراث طبیعی ملی قرار گرفت. پرونده این اثر در سال 2015 جهت ثبت در فهرست میراث جهانی به یونسکو ارسال و در سال 2016 در فهرست میراث جهانی ثبت شد.
وی بیان داشت: : بیابان لوت با مساحت بیش از40 هزار کیلومتر مربع بزرگترین بیابان ایران است. این منطقه از لحاظ زمین ساختی به 3 قسمت لوت شمالی, لوت مرکزی و لوت جنوبی تقسیم بندی می شود:
• ۱ – لوت شمالی از عناصر ریگ، شن و ماسه تشکیل شده‌است و حد جنوبی آن را بریدگیهای نا منظم مشرف به چاله «رود شور بیرجند» تشکیل می‌دهد. ناهمواری‌های ماسه‌ای به شکل سفره‌های ماسه‌ای در آن وجود دارد.
• ۲ – لوت مرکزی شگفت انگیزترین قسمت دشت لوت است. در قسمت‌های شرقی لوت مرکزی تپه‌ها و توده‌های عظیم و به هم پیوسته ماسه‌ای قرار گرفته و سطح قابل توجهی از لوت را به عرض متوسط ۵۲ کیلومتر وطول متوسط ۱۶۲ کیلومتر در لوت پوشانده‌است. بخشی از ناهمواری‌های لوت مرکزی دارای پوشش گیاهی بوده و بخش غربی آن فاقد پوشش گیاهی است.
سرپرست پایگاه بیابان لوت استان خراسان جنوبی ادامه داد: از نظر ژئومورفولوژی )زمین‌ریخت‌شناسی) لوت مرکزی به سه منطقه اصلی (از غرب به شرق) تقسیم شده‌است:
• الف –دشت سر Pediment به عرض ۵ تا ۱۰ کیلومتر به صورت نواری سطح آن از ماسه و لای(silt)و نمک پوشیده شده است
ب- کلوت‌ها (در نواحی بیابانی، به برجستگی‌های بین شیارهای U شکل کَلوت می‌گویند. رأس این برجستگی‌ها مسطّح، طرف رو به باد آنها پرشیب و طرف دیگر آنها کم‌شیب است. یاردانگ‌ها اغلب در رسوبات نرم دریاچه‌ای گذشته به وجود می‌آیند و در برخی بیابان‌های دنیا از جمله بیابان غربی مصر و بیابان لوت شهداد در ایران وجود دارند.
یاردانگ‌ها اغلب در رسوبات نرم دریاچه‌ای گذشته به وجود می‌آیند و اشکال تپه‌های فرسایشی حاصل فرسایش بادی یاردانگ‌ها در مناطق خشک دنیا ازقبیل ایران، ایالات متحده، چاد، مصر، و پرو درسطح وسیعی گسترش یافته‌اند و فرآیندهای موجود تا حدی موردمطالعه قرار گرفته‌اند.
سنگ‌های ناپیوسته مانند لای، رس به علت چسبندگی، به طور نامحسوسی تحت تأثیر فرسایش بادی قرار می‌گیرند و در حالت مرطوب، باد تأثیری ناچیزی دارد. در حالت خشک، هنگامی باد از دشت رسی می‌گذرد، با حمل دانه‌های ماسه، سطح دشت را شیار داده دراین صورت به آن کلوت می‌گویند.
سرپرست پایگاه بیابان لوت استان خراسان جنوبی اظهار داشت: ناهمواری‌ها و اشکال فرسایش بادی ازجمله کلوت‌ها در مناطقی واقع هستند که باد سرعت کافی برای بادکندگی و سایش داشته باشدکه در الگوی فرسایش بادی برخلاف فرسایش آبی حرکت مواد درهمه جهات امکان پذیراست. در نواحی با باد مداوم شدید و اقلیم خشک و بستر مناسب فرسایش باعث ایجاد شیارهای به صورت آرایه‌های موازی می‌شود که این شیارها (دالان‌ها) براثر افزایش فرسایش بادی-آبی گسترش می‌یابند. بدین نحو که عامل رطوبت باعث نرمی و سستی سطح منطقه می‌گردد. پس از خشکیدگی به سهولت با کوچکترین حرکت باد مواد برداشته می‌شود.
درحد فاصل این شیارها تپه‌های موازی ودوکی شکل کلوت‌ها هم جهت با باد غالب منطقه باقی می‌مانند: حالت دوکی‌شکل آن به نحو عمل فرسایش فرسایش بادی مربوط می‌شود به طوری که شیب روبه باد بیش از قسمت پشت به باد است.
عموما بزرگترین کلوتهای ایران و در واقع معروف‌ترین انها در دشت شهداد-منطقه لوت براساس ابعاد و عامل فرسایش به دو رخساره تقسیم می‌گردند. کلوتهای شهداد کرمان از زیباترین منظر طبیعی دنیا هستند که همه ساله گردشگران خارجی فراوانی را به سوی خود می کشانند. بویِه که در سالهای اخیر امکانات رفاهی و دسترسی این منطقه بهبود پیدا کرده است. این منطقه که به شهر خیالی لوت هم شهرت دارد از سوی مجله نشنال ِژئوگرافیک چند سال پیش به عنوان چهارمین جاذبه طبیعی دنیا انتخاب شده است.
یاردانگ‌های بزرگ حاصل فرسایش آبی-بادی و یاردانگ‌های کوچک تحت تاثیر فرسایش بادی شکل گرفته‌است.
• کلوت‌ها )کلوت اصطلاح محلی است) به خندق‌های بسیار عظیم که حاصل فرسایش آبی و بادی است به عنوان پدیده‌ای بی نظیر در دنیا شناخته شده‌است.
• »رود شور» در مرطوب کردن دیواره این کلوت‌ها اثر کافی داشته و فرسایش‌های آنها را تسهیل کرده‌است.
• منطقه کلوتهای در ۴۳ کیلومتری شهداد(۲۴ کیلومتری ده سیف) قرار دارد و در مساحتی به عرض متوسط ۸۰ کیلومتر و طول متوسط ۱۴۵ کیلومتر را تشکیل داده‌اند.
• مهم‌ترین بادی که دیواره‌های کلوت‌ها را فرسایش می‌دهد بادهای ۱۲۰ روزه سیستان است.
• در فاصله کلوت‌ها زمین پوشیده از ماسه بادی است و در نقاطی که ماسه بادی نیست زمین از نوع رس لائی و رس است.
ج- تپه‌های ماسه‌ای در شرق لوت مرکزی منطقه‌ای به عرض ۵۰ کیلومتر و طول ۱۰۰ کیلومتر را تشکیل می‌دهند. ارتفاع این تپه‌های ماسه‌ای تا ۵۰۰ متر هم می‌رسد. نا همواری‌های ماسه‌ای به اشکال برخان(Barkhan) هرم‌های ماسه‌ای – سیف (sif) و تپه‌های طولی دیده می‌شود.
۳ - لوت جنوبی (لوت زنگی) غنی‌ترین قسمت چاله لوت از نظر پوشش گیاهی است.
• در حدود ۲۰کیلومتری شهداد، درختان و درختچه‌های گز در گلدان‌های بیابانی لوت جای گرفته‌اند که به آن نبکا یا تل‌های گیاهی گفته می‌شود.
• زمین‌های بین نبکاها پوشیده از ماسه‌است و نبکاها عموماً در سطح همواری که میزان ماسه آن متوسطو سطح آب زیر زمین بالا بوده و یا رطوبت موجود کافی برای حیات پوشش گیاهی باشد ظاهر می‌شوند. عناصر تشکیل دهنده نبکا شامل ماسه – لای، رس و سلت است.
• شکل نبکا تابعی است از اندازه، تراکم و میزان رشد گیاه میزبان که گونه‌هایی نظیر دسته‌ای از گرامینه‌ها، درختچه‌های تاغ، گز و... می‌باشند. در کویر لوت گونه گیاه گز (Tamarix) از گونه‌های میزبان نبکاها هستند. ارتفاع نبکاها از چند دسیمتر تا چند متر و طول آن از یک متر تا ۱۰ متر می‌رسد.
• شایان ذکر است گیاهان منفرد باید ارتفاعی بیش از ۱۰ الی ۱۵ سانتی‌متر داشته باشند تا اینکه بتوانند ماسه‌ها را کنترل نماید. اگر دانه‌های ماسه چسبندگی نداشه باشند به عبارتی عناصر رس و لای نداشته باشند حجم آنها با تغییر و سرعت باد تغییر می‌یابد. با افزایش میزان رسوب، گیاه برای جلوگیری از مدفون شدن به رشد خود در جهت بالا ادامه می‌دهد این رشد تا آنجا است که ریشه گیاه در ارتباط با سطح آب زیر زمینی باشد اما جایی که آب زیر زمینی افت می‌کند این ارتباط قطع و تخریب نبکا آغاز می‌شود که سرانجام به مرگ نبکا می‌انجامد.
• نبکاهای چندین ساله و دائمی در تغییر سطح سفره آب زیر زمینی، هرزآبها، تبخیر، تعرق و کنترل رسوبات بادی در منطقه نقش اساسی دارند.
• ربدوها Rebdou با ابعاد بزرگ‌تری از نبکاها متمایز می‌شوند. طول آنها به ۲ تا ۷ متر و عرضشان به ۱ تا ۵ متر می‌رسد. غیر از ابعاد، شکل ربدوها نیز پیچیده‌تر از نبکاها است؛ و گاهی چند مخروط را نشان می‌دهد که کنار هم قرار گرفته‌اند. مرتفع‌ترین ربدوها در لوت غربی دیده می‌شود که گاه ارتفاع آنها به ۱۲ متر می‌رسد (بلندی یک ساختمان ۴ طبقه)
