به گزارش سفر نیوز ، پل‌ها فارغ از معماری و تحولات ساختاری آن به عنوان نشانه‌ای قابل‌انکار در تحلیل تمدن دوره‌های مختلف تاریخی است.
در طول تاریخ، ساخت راه و جاده یکی از نشانه‌های شکوفایی تمدن‌ها بوده و پل‌سازی نیز تابعی از پیشرفت و رونق راه‌سازی به شمار می‌آمده است. پل‌سازی هم‌زمان با برقراری ارتباط بیشتر بین شهرها و مراکز تجاری رونق گرفته است بنابراین می‌توان پل را فارغ از معماری و تحولات ساختاری آن به‌عنوان نشانه‌ای قابل‌انکار در تحلیل تمدن دوره‌های مختلف بررسی کرد. تعداد 363 پل تاریخی حکایت از اهمیت این بنا در میان دیگر آثار معماری تاریخی ایران دارد و شاید تعداد واقعی پل‌های تاریخی ایران دو برابر این تعداد باشد. پل‌های تاریخی تک‌چشمه و هشت‌چشمه روستای سرخده شهرستان ساوه ازجمله این سازه‌های آبی می‌باشند. روستای سرخده در حدود 39 کیلومتری جنوب ساوه و در جبهه جنوبی رودخانه قره‌چای قرار گرفته است.
در شمال غرب این روستا دو پل قدیمی متعلق به دوره صفوی قرار دارد که به پل تک چشمه و پل هشت چشمه مشهور می‌باشند و به شماره 1184 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. پل تک‌چشمه که از بقایای یک پل چند چشمه بزرگ بوده است در شمال غرب و به فاصله 100 متری از پل هشت چشمه قرار گرفته و امتداد آن شمال شرقی – جنوب غربی است. به‌احتمال زیاد در اثر تخریب سد ساوه در سال‌های گذشته، مسیر رودخانه قره چای تغییر وضعیت پیدا نموده و تعدادی از چشمه‌های پل را ویران نموده است. این پل با وجود سادگی یکی از شاهکارهای معماری و به‌احتمال زیاد متعلق به زمان شاه اسماعیل صفوی است. طول دهانه پل در حدود 7/25 متر و عرض پل 5/5 متر و ضخامت پایه‌ها 3/60 متر است. ساختار آن با مصالح آجر و ملاطی سخت مانند گل آهک و یا ساروج بوده که امروزه از این چشمه فقط قسمتی از طاق و پایه‌های آن باقی مانده است و چون بستر رودخانه با گذشت سالیان متمادی بالا آمده است به‌ظاهر از ارتفاع پل به مقدار زیادی کاسته شده است. پس از خراب شدن پل قدیمی‌تر که تنها یک چشمه از آن باقی مانده است، در جبهه جنوبی رودخانه و مجاور روستای سرخده اقدام به ساخت یک پل هشت‌چشمه نموده‌اند که این سازه نیز از آثار دوره صفوی بوده و در محل به نام پل شاه‌عباسی معروف است. با توجه به اینکه این سازه، پس از تخریب پل قبلی ساخته شده است به‌احتمال زیاد از آثار مربوط به اواخر دوره شاه‌عباس و یا دوره‌های بعد از وی است. امتداد این پل شمالی – جنوبی است که برخلاف پل قبلی که دهانه آن پهن و عرض آن کم بود، هر چشمه پل جدید طول دهانه‌ای در حدود 12/75 متر و عرض 5/5 متر و ضخامت پایه‌هایی در حدود 4/5 متر دارد. ساختار پل تا ارتفاع یک متر با بلوک‌های سنگ و ملاط سخت ساخته شده و بقیه دیواره پایه‌ها، قوس‌ها و ... با آجر اجرا شده و روی پل را با سنگ‌های رودخانه‌ای مفروش ساخته‌اند. پل‌های خارج شهری مانند پل‌های شهری افقی نیستند و سطح آن‌ها شیب‌دار ساخته می‌شدند. پل هشت‌چشمه نیز از این قاعده مستثنا نبوده و شیب دو انتهای پل از دو چشمه اول و آخر آغاز می‌شود. همچنین جهت جلوگیری از برخورد شدید آب و تخریب، در جهت مخالف جریان آب، پایه‌های پل را موج‌شکن و به شکل هلالی ساخته و با ساروج بندکشی کرده‌اند.
ملاط ساروج ازجمله ملاط‌های سنتی و در زمره ملاط‌های آبی به شمار می‌آید که به خاطر نفوذناپذیری بالا در برابر رطوبت در گذشته مورد توجه بسیار بوده و در سازه‌های آبی مانند سدها، آب‌انبارها، حوض‌ها، پل‌ها، حمام‌ها و... مورد استفاده قرار می‌گرفته است. در مورد پل‌های سرخده نیز می‌توان گفت، خشک شدن رودخانه قره‌چای، تحت تأثیر خشک‌سالی‌های طبیعی و حذف آب رودخانه در سالیان اخیر و همچنین تأثیر عوامل محیطی و انسانی ازجمله دلایلی است که باعث بروز آسیب و تخریب در بخش‌های مختلف سازه این دو پل تاریخی شده است. در سال‌های اخیر بخش‌های تخریب‌شده و آسیب‌دیده سازه پل هشت‌چشمه ازجمله پایه‌ها، بدنه و قوس‌های آجری دهانه‌های پل توسط اداره میراث‌فرهنگی شهرستان ساوه مرمت و کف‌فرش روی پل نیز با استفاده از سنگ‌های رودخانه‌ای، بازسازی شده است.
